زندگینامه شهید سید مرتضی آوینی؛ آثار نوشتاری و فیلم های مستندی

به گزارش پارت نیوز؛ سید مرتضی آوینی نویسنده و مستندساز ایرانی در 21 شهریور ماه سال 1326 در شهر ری متولد شد، بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در شهرهای کرمان، زنجان و تهران و به دلیل علاقه‌ای که از کودکی به هنر داشتند در سال 1344 در رشته معماری دانشکده هنرهای زیبایی دانشگاه تهران تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز کرد و در سال 1354 مدرک فوق لیسانس خود را در رشته معماری کسب کردند.

در کنار تحصیلات در رشته معماری به موضوعات هنری مثل سینما و موسیقی و خصوصاً ادبیات و شعر علاقمند بود همچنین در زمینه سرودن شعر و مقاله نویسی و نقاشی هم انجام می‌دادند. شهید آوینی بعد از آشنایی با اندیشه‌های امام خمینی(ره) به یک جوان انقلابی تبدیل شدند و بعد از عضویت در جهاد سازندگی، در حوزه فیلمسازی فیلم مستند و روزنامه‌نگاری نیز به فعالیت پرداختند.

نام: سید مرتضی آوینی
تاریخ تولد: 21 شهریور ماه سال 1326
محل تولد: شهر ری
حرفه: فیلمسازی مؤلف و روزنامه‌نگاری
زمینه فعالیت: ساخت فیلم مستند و روزنامه‌نگار
شروع فعالیت: 1354
تاریخ شهادت: جمعه 20 فروردین 1372

از خصوصیات اخلاقی شهید آوینی، خواندن نماز اول وقت بود. ایشان به نماز اول وقت بسیار اهمیت می‌دادند و همیشه 15 دقیقه پیش از اذان، منتظر اقامه نماز می‌شدند و همه کارهای خود را براساس نماز تنظیم می‌کردند. بسیار کم‌توقع، فروتن و متواضع، خنده‌رو و نرم‌خو بودند، در برخی از کارها به دانشجویان کمک می‌کردند و به حرفهای آن ها گوش می‌دادند.

ایشان در گفتارشان از یک مسیر طی شده در زندگی حرف می‌زدند و می‌گفتند:

«‌تصور نکنید که من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران به روشنفکری ناآشنا هستم. خیر. من از یک راه طی شده با شما حرف می‌زنم. من هم سال‌های سال در یکی از دانشکده‌های هنری درس خوانده‌ام، به شب‌های شعر و گالری‌های نقاشی رفته‌ام. موسیقی کلاسیک گوش داده‌ام، ساعت‌ها از وقتم را به مباحثات بیهوده درباره‌ی چیزهایی که نمی‌دانسته‌ام، گذرانده‌ام. من هم سال‌ها با جلوه‌فروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیسته‌ام، ریش پرفسوری و سبیل نیچه‌ای گذاشته‌ام… اما بعد خوشبختانه زندگی مرا به راهی کشانده است که ناچار شده‌ام رودربایستی را نخست با خودم و سپس با دیگران کنار بگذارم.»

شهید مرتضی آوینی اوایل پیروزی انقلاب در سال 58 با شروع کار جهاد سازندگی به روستاها رفت که برای خدا بیل بزند بعدها ضرورت‌های موجود رفته‌رفته او را به فیلم‌سازی کشاند. اولین کارهایشان در گروه جهاد، واقع شدن سیل خوزستان بود که به آنجا رفتند و با همان گروهی که بعدها مجموعه‌ی حقیقت را ساختند یک گزارش مفصل تهیه کردند بعد، غائله‌ی خسرو و ناصر قشقایی پیش آمد و آنها به فیروزآباد، آباده و مناطق درگیری رفتند… وقتی فیروز‌آباد در محاصره بود، با مشکلات زیادی از خط محاصره گذشته و خودشان را به فیروزآباد رساندند و اولین صحنه‌های جنگ را در آن‌جا، در جنگ با خوانین گرفتند.

شهید آوینی فیلم‌سازی را با ساختن چند مجموعه درباره‌ی غائله‌ی گنبد (مجموعه‌ی شش روز در ترکمن صحرا)، سیل خوزستان و ظلم خوانین (مجموعه‌ی مستند خان گزیده‌ها) آغاز کرد. بلافاصله بعد از شروع جنگ با گروه جهاد اولین گروهی بود که به جبهه رفت و در روزهای محاصره‌ی خرمشهر برای تهیه‌ی فیلم وارد این شهر شد. پس از آن شبانه‌روز پای میز موویلا کار کرد تا اولین فیلم مستند جنگی درباره‌ی خرمشهر از تلویزیون پخش شد؛ “فتح خون”.

“یک هفته‌ای نگذشته بود که خرمشهر سقوط کرد و گروه در جست‌و‌جوی “حقیقت” ماجرا و ترسیم علل سقوط خرمشهر به آبادان که سخت در محاصره بود رفتند و تولید مجموعه‌ی یازده قسمتی “حقیقت” آغاز شد. کارگروه جهاد در جبهه‌ها با شروع عملیات والفجر هشت، شکل منسجم‌تر و به هم پیوسته‌ای یافت تا مجموعه‌ی زیبا و ماندگار روایت فتح آغاز شد و تا پایان جنگ به طور منظم که نزدیک به هفتاد برنامه است از تلویزیون پخش شد.

اواخر سال۱۳۷۰ مجموعه‌ی روایت فتح که بعد از پذیرش قطع‌نامه رها شده بود به فرمان مقام معظم رهبری با تاسیس “موسسه‌ی فرهنگی روایت‌فتح” کار فیلم‌سازی و مستند را درباره‌ی دفاع مقدس ادامه داد و با گروه فیلم‌برداران «روایت‌فتح» سفر به مناطق جنگی را از نو آغاز کرد و طی مدتی کم‌تر از یک سال کار تهیه‌ی شش برنامه از مجموعه‌ی ده قسمتی “شهری در آسمان” را به پایان رساندند ومقدمات تهیه‌ی مجموعه‌های دیگری را درباره‌ی آبادان، سوسنگرد، هویزه و فکه تدارک دیدند.

در روز بیستم فروردین سال 1372، شهید آوینی به همراه یک گروه فیلمبردار، برای ساخت مجموعه جدید از مستند روایت فتح، به فکه در استان خوزستان و از منطقه‌های عملیاتی دفاع مقدس رفته بودند و زمانی که در حال بررسی لوکشین فیلم مستند شهری در آسمان بودند، به همراه محمدسعید یزدان پرست با یکی از مین‌های به جای مانده از جنگ ایران و عراق، برخورد کرده و به شهادت رسیدند.

شهید آوینی دو روز پیش از رفتن به منطقه فکه، در جواب سوالی که به کدام منطقه می‌روی گفته بودند: «می‌دانی به کجا می‌روم، به فکه، همان جایی که رزمندگان ما با چشم خود تحویل نفوس شهدا توسط فرشتگان را مشاهده می کردند». بعد از شهادت شهید آوینی، مقام معظم رهبری، از ایشان با عنوان «سید شهیدان اهل قلم» تجلیل کردند. شهید آوینی فعالیت‌های مطبوعاتی خود را در اواخر سال 1362، هم زمان با مشارکت در جبهه‌ها و تهیه‌ی فیلم‌های مستند درباره‌ی جنگ، با نگارش مقالاتی در ماهنامه‌ی “اعتصام” ارگان انجمن اسلامی آغاز کرد این مقالات طیف وسیعی از موضوعات سیاسی، حکمی، اعتقادی و عبادی را در بر می‌گرفت.

این دوره از کار نویسندگی شهید تا سال 1365 ادامه یافت. مقارن با همین سال‌ها وی علاوه برکارگردانی و مونتاژ مجموعه‌ی “روایت فتح” نگارش متن آن را بر عهده داشت که بعدها قالب کتابی گرفت با عنوان “گنجینه‌ی آسمانی”. او در ماه محرم سال 1366 نگارش کتاب “فتح خون” (روایت محرم” را آغاز کرد و نه فصل از فصول ده‌گانه‌ی آن را نوشت. اما در حالی که کار تحقیق در مورد وقایع روز عاشورا و شهادت بنی‌هاشم را انجام داده و نگارش فصل آخر را آغاز کرده بود به دلایلی کار را ناتمام گذاشت. او در سال 1367 یک ترم در مجتمع دانشگاهی هنر سابق [دانشکده سینمای دانشگاه هنر] تدریس کرد، ولی چون مفاد مورد نظرش برای تدریس با طرح دانشگاه هم‌خوانی نداشت، از ادامه‌ی تدریس صرف‌نظر کرد. مجموعه‌ی مباحثی که برای تدریس فراهم شده بود، با بسط و شرح و تفسیر بیش‌تر در مقاله‌ای بلند جمع‌آوری و به چاپ سپرده شد.

اولین شهید گروه علی طالبی بود که در عملیات طریق القدس به شهادت رسید و بعد [مهدی] بهروز فلاحت‌پور دانشجوی رشته سینمای دانشگاه هنر است که در سال “1371” در لبنان شهید شد… و به نقل از شهید آوینی:

“ما خسته نشده‌ایم و اگر باز جنگی پیش بیاید که پای انقلاب اسلامی در میان باشد، ما حاضریم. می‌دانید! زنده‌ترین روزهای زندگی یک “مرد” آن روزهایی است که در مبارزه می‌گذراند و زندگی در تقابل با مرگ است که خودش را نشان می‌دهد.”

مجموعه‌ی آثار شهید آوینی در این دوره هم از حیث کمیت، هم از جهت تنوع موضوعات و هم از نظر عمق معنا و اصالت تفکر و شیوایی بیان اعجاب‌آور است. در حالی که سرچشمه‌ی اصلی تفکر او به قرآن، نهج‌البلاغه، کلمات معصومین علیهم‌السلام و آثار و گفتار حضرت امام(ره) باز می‌گشت. با تفکر فلسفی غرب و آرا، و نظریات متفکران غربی نیز آشنایی داشت و با یقینی برآمده از نور حکمت، آن‌ها را نقد و بررسی می‌کرد.

از آثار نوشتاری شهید آوینی به غیر از فیلم‌های مستندی که ساخته‌اند می‌توان اشاره کرد به:

روایت محرّم (۱۳۷۴).تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
توسعه و مبانی تمدن غرب (۱۳۷۶). تهران: ساقی.
گنجینه آسمانی(۱۳۷۶). (متن گفتارهای مجموعه مستند روایت‌فتح). تهران: کانون فرهنگی هنری ایثارگران و موسسه فرهنگی روایت فتح.
آینه جادو(۱۳۷۷). (جلد۱: مقالات سینمایی). تهران: ساقی.
آینه جادو(۱۳۷۷). (جلد2: نقدهای سینمایی). تهران: ساقی.
آینه جادو(۱۳۷8). (جلد3:گفتگوها،سخنرانی‌ها ومقالات سینمایی). تهران: ساقی.
آغازی بر یک پایان(۱۳۷۸).تهران: ساقی.
امام(ره) و حیات باطنی انسان(۱۳۷۸). تهران: روایت فتح.‏
فردایی دیگر(۱۳۷۸). (مجموعه مقالات‏). تهران: برگ.
حلزون‌های خانه به‌دوش(۱۳۷۹). تهران: ساقی.
رستاخیز جان(۱۳۷۹). تهران: ساقی.
فتح خون‏(۱۳۷۹). (روایت محرم‏). تهران: ساقی.
یک تجربه‌ماندگار(۱۳۷۹). (روایت فتح به روایت شهید سیدمرتضی آوینی). ‌ تهران: روایت فتح.
با من سخن بگو دوکوهه‏(۱۳۸۰). (گفتار متن برنامه روایت فتح‏). تهران: روایت فتح.
مرکز آسمان(۱۳۸۰). تهران: روایت فتح‏.
حکومت فرزانگان‏(۱۳۸۲). (مروری بر مبانی حاکمیت سیاسی در اسلام). تهران: موسسه فرهنگی هنری شهید آوینی و نشر غنچه.
سفر به سرزمین نور(۱۳۸۴). تهران: روایت فتح.
شهری در آسمان(۱۳۸۴). تهران:‏ روایت فتح.
نسیم حیات(۱۳۸۴).‏ (گفتار متن فیلم‏های مستند). تهران: ساقی.
مبانی حکومت دینی
آینده بشریت
پیرامون سیطره بر جهان
روشنفکری
هنر و ادبیات
پیرامون شعر
فرهنگ و تهاجم فرهنگی
مقالات سینمایی آوینی
مجموعه اول و دوم روایت فتح