نگاهی ژرف به فرهنگ بومی مازندران؛ از نوروز تا جشن مردگان

لهجه های مازندرانی

کارشناسان و متخصصان توانسته‌اند دوازده لهجه در دوازده منطقه متفاوت استان مازندران را شناسایی کنند. این دوازده منطقه شامل:

• منطقه کردکوی
• منطقه بهشهر و نکا
• منطقه ساری
• منطقه قائم‌ شهر
• منطقه بابل
• منطقه نور و نوشهر
• چالوس و تنکابن شرقی
• تنکابن مرکزی
• منطقه علی‌آباد کتول
• منطقه قصران باستانی
• منطقه دماوند
• آمل

غذا در فرهنگ بومی مازندران

مردم مازندران غذای محلی بسیار خوش آب و رنگی دارند که شما با دیدن تصاویر این غذاها هوش از سرتان می پرد. نه تنها چهره ی این غذاها کاملا خیره کننده است، طعم بسیار عالی هم دارند. شمال شهری پر از تنوع غذایی است که لیستی از این غذاها را در اختیار شما قرار می دهیم.

• کدو بره: ترکیبی از کدوسبز، گوجه‌فرنگی، تخم‌مرغ، سیر، پیاز، سیب‌زمینی و ادویه.
• کئی انار: غذایی مقوی برای افراد کم‌خون که از کدو حلوایی، انار، عدس، سیر، گردو، پیاز، لوبیا چیتی، روغن، زردچوبه تهیه می‌شود.
• اکبر جوجه: غذای محبوب مسافران شمال؛ تهیه‌شده از جوجه، رب انار، زعفران، لیموترش، روغن مایع و ادویه.
• خورش ناردون: غذایی اصیل و محبوب از گوشت اردک، انار، پیاز، رب انار، سیر، شکر.
• اردک شکم پر: غذایی خوشمزه و پرطرفدار که از مرغ، پیاز، رب انار، رب گوجه، رب نارنج، ادویه، سبزی معطر تشکیل شده است.
• خورش سیر انار: خورشی ترش و خوشمزه. مواد اولیه این خورش پودر موسیر، پودر سیر، ادویه، انار، رب انار، گوشت مرغ، پیاز، روغن‌زیتون، زعفران و گوشت بلدرچین (اختیاری).
• باقلا وابیج: غذایی با باقلا، شوید خشک، تخم‌مرغ، سیر، کره یا روغن، ادویه، دارچین (اختیاری).

لباس محلی مردم مازندران

لباس مانند موارد دیگر در شهر مازندران کاملا متفاوت و غنی است. شما با دیدن لباس مردم مازندران متوجه اصلت و زیبایی مردمان آنجا خواهید شد.

 لباس زنان مردم مازندران شامل موارد زیر است:

• شلیته یا چرخی شلوار که دامنی منحصربه‌فرد متشکل از چندین نوار رنگی است.
• سرپوش محلی یا چارقد که یک روسری چهارگوش با گل‌های بسیار و تزئینات جذاب بر روی آن است.
• پاپوش شامل گالش و چاروق؛ گالش برای رفت‌وآمدهای ساده روزانه و چاروق کفش مشترک بین مردان و زنان است.

لباس بومی مردان مازندران:

• جومه یا جامه، پیراهن مخصوص مردانه، مناسب برای همه فصول.
• شلوار یا پشمبال، شلوار سیاه یا آبی‌رنگ، در زمستان دارای الیاف متفاوت‌تر به نام چوقاست.
• نیم‌تنه، پوششی به رنگ مشکی که در فصل زمستان بر روی پیراهن خود به تن می‌کنند.
• سرپوش محلی یا کلاه نمدی که برای فصل زمستان بسیار کاربرد دارد.
• پاپوش محلی یا چاروق، یکی از قدیمی‌ترین پاپوش‌ها، از جنس چرم که با بندهایی به دور پا بسته می‌شود.

بازی‌ های بومی محلی مازندران

مردم مازندران بازی های مخصوص به فرهنگ خود را دارند که دارای قدمت و اصالت زیادی می باشد. مردم مازندران کاملا شاد و سرخوش هستند که شامل موارد زیر می باشد:

چیلک مارکا

دو گروه تشکیل می‌شود. هر گروه یک چوب کوچک (چیلک) و یک چوب بزرگ (مارکا) دارد. چوب چیلک را روی گودال می‌گذارند و با چوب مارکا به آن ضربه می‌زنند. گروهی که چوبش مسافت بیشتری طی کند برنده است. بازنده باید به برنده کولی بدهد.
گودالی کوچک حفر می‌کنند و چوب چیلک را روی آن می‌گذارند. سپس با چوب مارکا به آن ضربه می‌زنند.

آغوزکا یا گردوبازی

تعدادی گردو را دو به دو روی هم می‌چینند. هر بازیکن با یک گردوی بزرگ‌تر (تیره) به گردوها ضربه می‌زند. اگر گردوها با تیره بریزد، آن بازیکن موقتاً برنده می‌شود و بقیه باید به تیره او ضربه بزنند. اگر کسی نتواند به تیره ضربه بزند، صاحب همه گردوها می‌شود.
گردوها را دو به دو روی هم می‌چینند. هر بازیکن با تیره به گردوها ضربه می‌زند.

ریسمان‌بازی

یک نفر (بندباز) روی طناب راه می‌رود و حرکات نمایشی انجام می‌دهد. نفر دیگر (شیطانک) در پایین طناب با حرکات خنده‌دار تماشاچیان را سرگرم می‌کند. در پایان، شیطانک از مردم و صاحب‌خانه پول یا شیرینی می‌گیرد.
طنابی را بین دو نقطه بلند می‌کنند. بندباز روی طناب راه می‌رود و حرکات نمایشی انجام می‌دهد. شیطانک در پایین طناب حرکات خنده‌دار انجام می‌دهد.

کشتی لوچو

دو کشتی‌گیر باهم کشتی می‌گیرند. هدف، انداختن حریف به زمین است. قوانین این کشتی شامل موارد زیر است:

* ضربه‌زدن به سر حریف، گرفتن انگشتان دست، چنگ یا ضربه‌زدن به کتف و گوش خطا محسوب می‌شود. * کشتی‌گیران دو هفته باهم مسابقه می‌دهند. * برنده کسی است که بتواند همه حریفان را شکست دهد. * جایزه برنده یک راس گاو است.

صنایع دستی مردم مازندران

استان مازندران مانند سایر شهرها، سوغات و صنایع دستی مخصوص به خود را دارد که این سوغات از گذشته تا به امروز مورد استقبال افراد زیادی قرار گرفته است.

• سوهان کنجدی یا پشت زیک: این شیرینی خوش‌طعم یکی از شیرینی‌های خوشمزه و قدیمی استان مازندران است که برخی افراد به آن سوهان کنجدی هم می‌گویند.
• قماق مازندران: یکی دیگر از شیرینی‌های استان مازندران، شیرینی قماق است. این شیرینی به دلیل اینکه فاقد شکر و هر گونه مواد قندی است، مناسب برای افراد دیابتی است.
• صنایع‌ دستی استان مازندران هم شامل: حصیربافی، صنایع چوبی، جاجیم‌بافی، قالی‌بافی و گلیم‌بافی است. سوغات و صنایع‌ دستی استان مازندران در نوع خود بی‌نظیر است و در این مقال نمی‌گنجد.

رسوم رایج در مازندران

مردم مازندران یک سری رسوم رایج دارند که به خود آن ها اختصاص پیدا می کند. در ادامه آن ها را شرح می دهیم.

مراسم باران خواهی؛ رایج ترین مراسم در مازندران

در فرهنگ بومی مازندران؛ مراسم باران خواهی بسیار رایج است و در زمان خشک سالی برگذار می شود. به زبان محلی این مراسم را شیلون یا شیلان می نامند. نحوه بگذاری این مراسم به این گونه است که ابتدا از اهالی محل مواد اولیه برای پخت شیر و برنج و یا آش مورد نظر آن ها گردآموری می شود و در روز معین اهالی در مکان مقدسی مانند مسجد، تکیه ، امامزاده و یا در اطراف درخت مقدس جمع می شوند.

پس از پخت آش به وسیله زن های محل، مراسم دعا وروضه خوانی انجام می شود و از خداوند طلب باران می کنند. پس از صرف آش مراسم به پایان می رسد.از دیگر عقاید مردم منطقه که در این زمینه به جا گذاشتند پایه منبر در آب و یا ریختن آب به روی فردی سید است.

آفتاب خواهی در فرهنگ بومی مازندران :

این مراسم برای زمانی است که باران شدید می باشد و بند نمی آید و مردم بر روی کاغذ چهل نفر که کچل می باشند را می نویسند و آوزیران می کنند تا باران قطع شود. همچنین مراسم های دعا خوانی و نظر نیز برای قطع شدن باران دارند.

در روستای کرات کیاسر شهرستان ساری، اگر باران ببارد و مانع فعالیت کشاورزی شود، زن های روستا به طور جمعی شعر زیر را می خوانند : باران کو، باران بی پایان کو، گندم که زیر خاکه، از تشنگی هلاکه، یا حضرت سلیمان، روز آفتاب و شب باران در روستا ولویه؛

کیاسر ساری هنگامی که باران برای پندیدن رور ادامه داشته باشد، برای بند آمدن آن بچه های روستا قوطی های حلبی را به نخی می بندند و دو سر نخ را می گیرند و در کوچه های محل راه می روند و دسته جمعی شعر زیر را می خوانند قوطی قوطی آفتاب کن، یک مشت برنج تو آب کن، ما بچه های گرگیم، از سرمایی بمردیم، یا قرا، یا کتاب فردا بشه آفتاب.

گرفتن ماه و خورشید در فرهنگ بومی مازندران:

در فرهنگ بومی مازندران گرفتگی ماه و خورشید را ظل ( تاریکی) نامیده می شود و اعتقاد دارند که اژدهایی جلوی آن را گرفته است در این حالت برای رهایی و برطرف شدن تاریکی از ماه به پشت بام ها می روند بر ظرف مسی می کوبند و با تفنگی تیراندازی می کنند. علاوه بر اینها نماز آیات می خوانند و دعا می کنند.

گهواره بندی :

گهواره بندی نیز از جمله فرهنگ بومی مازندران است که مربوط به نوزاد ده روزه است و عده ای از نزدیکان در روز دهم نوزاد به صرف ناهار و چای دعوت می شوند و پس از صرف ناهار و چای و شیرینی مادر بزرگ و یا قابله کودک را در گهواره می بندند در بعضی مناطق اگر نوزاد فرزند اول باشداین وظیفه را مادر بزرگ طرف مادری به عهده می گیرد سپس مدعوین پولی به عنوان هدیه در گهواره طفل می گذارند.

دندان سری :

یکی از مراسم دوران کودکی مراسم دندان سری است که همزمان با ظاهر شدن اولین دندان های طفل برگزار می شود . در این مراسم مادر کودک شیر برنج یا آشی که انواع حبوبات در آن وجود داشته باشد می پزند و کاسه ای از اش را به خانه فامیل ها و دوستان می دهد معمولا” رسم است که افراد هنگام پس دادن کاسه، هدیه ای مانند جوراب، روسری یا پول در آن می گذارند.

حرف آخر

در این مقاله معرفی کلی از فرهنگ بومی مازندران داشتیم. از شما کاربران خواهشمندیم که اگر نظری در ارتباط با این مقاله دارید، یا موردی وجود دارد که گفته نشده است، در قسمت نطرات کاربران با ما و دوستان به اشتراک بگذارید.

انتهای مطلب/آ.ع