آداب و رسوم پیشواز ماه رمضان + راهنمای گام به گام

به گزارش تجارت امروز؛ پیشواز ماه رمضان در فرهنگ‌های مختلف مسلمانان آداب و رسوم خاص خود را دارد که به‌طور معمول با شور و شوق و عبادات ویژه‌ای همراه است. در اینجا به برخی از آداب و رسوم رایج پیشواز ماه رمضان اشاره می‌کنیم.

آداب و رسوم پیشواز ماه رمضان

پیشواز ماه رمضان در بسیاری از جوامع مسلمان با آداب و رسوم خاصی همراه است که به استقبال از این ماه پرفضیلت و پر برکت می‌روند. یکی از اولین اقدامات رایج، خانه‌تکانی است که برای پاکیزگی محیط خانه و آماده‌سازی آن برای ورود به این ماه مبارک انجام می‌شود. علاوه بر آن، خرید مایحتاج رمضان مانند خرما، زولبیا و بامیه، نوشیدنی‌های خاص و دیگر اقلام غذایی برای افطار از دیگر رسوم پیش از رمضان است که در بسیاری از خانواده‌ها انجام می‌شود تا ماه رمضان را با برکت آغاز کنند.

نظافت و خانه تکانی در استقبال ماه خدا

برای استقبال از ماه رمضان، مسجد در اولویت قرار دارد. باید برای سی روز و شب، آماده پذیرایی از مهمانان خداوند باشد. بسیاری از مردم حتی نذر می‌کنند که در این ایام مسجد را تمیز کنند. جارو کشیدن، غبارروبی و شستن با گلاب از سنت‌های مسلمانان ایرانی است.

قرآن‌ها و مفاتیح را بررسی کرده و در صورت وجود هرگونه پارگی یا مشکل، تعمیر و صحافی می‌کنند. مهرها را جمع‌آوری کرده و یا مهر نو جایگزین می‌شود، یا لایه‌برداری و ساییده می‌شود تا دوباره نو به نظر برسد. فرش‌های مسجد شسته شده و در نهایت مسجد آماده می‌شود برای پذیرایی از مهمانان در سفره‌های نذری افطاری، شب‌های احیا و تلاوت قرآن و جزءخوانی.

مرتب کردن خانه ها

در گذشته، با نزدیک شدن ماه رمضان، حال و هوایی شبیه روزهای پایانی زمستان و آغاز بهار در کوچه و بازار جریان می‌یافت؛ جنب‌وجوشی که بوی آمدن عید را می‌داد. این شور و شوق هنوز هم وجود دارد، اما در گذشته شدت بیشتری داشت. اگر از آداب و رسوم استقبال از رمضان در شهرهای ایران بگوییم، خودتان تأیید خواهید کرد.

از نیمه شعبان به بعد، زنان و دختران خانه تکانی را آغاز می‌کردند؛ تمیزکاری، شستشو، بیرون آوردن وسایل خانه، زدودن گرد و غبار و پهن کردن فرش‌های شسته‌شده. زنان به سامان دادن خانه مشغول بودند و مردان نیز هرکجا که بودند—در بازار، تیمچه، نانوایی، آهنگری، رنگرزی و دیگر مشاغل—برای استقبال از این ماه مبارک آماده می‌شدند.

سفید کردن دیوار خانه

در گذشته، دیوارهای خانه‌های روستایی از کاهگل یا گچ ساخته می‌شد؛ هنوز هم در بسیاری از مناطق این سبک معماری رایج است. یکی از رسوم استقبال از رمضان، سفید کردن دیوارهای خانه بود.

ابتدا زنان خانه روسری به سر می‌بستند و با جارویی که سر آن را با پارچه پوشانده بودند، تارهای عنکبوت و گرد و غبار را از سقف و دیوارها می‌زدودند. سپس نوبت به سفیدکاری دیوارها می‌رسید. مردان و پسران خانه خاک می‌آوردند، آن را با آب مخلوط می‌کردند، و زنان جارو را در این ترکیب فرو برده و به دیوارهای اتاق می‌کشیدند تا خانه رنگی تازه به خود بگیرد.

غسل و استحمام

این روزها که هر خانه حمام مستقلی دارد و رفاه بیشتری برای خانواده‌ها فراهم شده، هرکس هر زمان که بخواهد به حمام می‌رود. اما در گذشته چنین امکانی وجود نداشت. حمام‌های عمومی در دو زمان از سال بیشترین ازدحام را تجربه می‌کردند: یکی شب عید نوروز و دیگری پیش از آغاز ماه رمضان.

حمام‌های قدیمی معمولاً شامل دو بخش بودند؛ یک حمام بزرگ برای شستشو و کیسه‌کشی و یک حمام کوچک مخصوص غسل. در روزهای منتهی به رمضان، حمام‌ها مملو از جمعیت می‌شدند، زیرا همه می‌خواستند با بدنی پاک و لباسی تمیز به استقبال مهمانی خدا بروند.

بیشتر حمام‌ها عمومی بودند و در دو نوبت صبح برای زنان و عصر برای مردان باز می‌شدند. با شروع ماه رمضان، ازدحام در حمام‌ها کمتر می‌شد، چرا که بسیاری معتقد بودند ماندن طولانی در حمام ممکن است روزه را باطل کند. بنابراین، اغلب مردم تنها غسل مختصری می‌کردند و سریع از حمام خارج می‌شدند.

حنا گذاشتن

حنا گذاشتن یکی از رسوم قدیمی استقبال از رمضان بود. تقریباً همه این کار را انجام می‌دادند و دست و پاهایشان را خضاب می‌کردند. افراد مسن و کسانی که موهایشان سفید شده بود نیز سر و صورت خود را با حنا رنگ می‌کردند.

زنان نیز با حنا ناخن‌هایشان را آرایش می‌کردند. باور بر این بود که دستانی که در ماه رمضان برای دعا به آسمان بلند می‌شوند، باید آراسته باشند تا بهره بیشتری از درگاه الهی ببرند.

به همین دلیل، بسیاری از روزه‌داران پیش از آغاز ماه مبارک، حنابندان می‌کردند و اثر آن تا پایان رمضان باقی می‌ماند، مگر برای کسانی که در عزای از دست دادن عزیزی بودند و از این رسم پرهیز می‌کردند.

خرید خواروبار برای رمضان

خرید ماه رمضان در میان آداب و رسوم استقبال از این ماه، شباهت زیادی به خرید شب عید نوروز دارد. مهم‌ترین بخش این خرید، تأمین مایحتاج سفره افطار و سحر است. از گذشته تا امروز، برنج، روغن، انواع حبوبات، خرما و شیرینی‌های مخصوص رمضان همواره در سبد خرید خانواده‌ها جای داشته‌اند.

در این ماه، مصرف برنج افزایش می‌یابد و از میان حبوبات، عدس بیشترین توجه را به خود جلب می‌کند. ایرانیان قدیم معتقد بودند که خوردن عدس دل را نرم و عواطف را لطیف می‌کند. کسانی که دامدار بودند، یکی از دام‌های خود را برای تأمین گوشت ماه رمضان پروار کرده و پیش از آغاز این ماه قربانی می‌کردند. این گوشت تا پایان رمضان برای تهیه غذاهای سحر و افطار استفاده می‌شد.

یکی دیگر از رسوم پیشواز رمضان که بر عهده زنان خانه بود، تهیه رشته برای آش بود. آش، یکی از پرمصرف‌ترین غذاهای ماه رمضان، به‌ویژه آش رشته، محبوبیت زیادی دارد. امروزه بسیاری از ما رشته آش را به‌صورت بسته‌بندی از فروشگاه‌ها خریداری می‌کنیم، اما در گذشته و در برخی شهرها هنوز هم رسم است که زنان خانه، رشته آش مورد نیاز برای یک ماه روزه‌داری را در خانه تهیه کنند.

دعوت از روحانیون

با نزدیک شدن ماه رمضان، زمان دعوت از روحانیون و مبلغان مذهبی به روستاها و مناطقی فرا می‌رسد که از حضور آنان بی‌بهره‌اند. این دعوت، علاوه بر ایجاد فضایی معنوی‌تر، نوعی کلاس درس دین و معارف نیز محسوب می‌شود.

در این رسم قدیمی، اگر مردم روستا روحانی خاصی را بشناسند، خودشان از او دعوت می‌کنند؛ اما در غیر این صورت، از دفاتر مراجع تقلید درخواست اعزام مبلغ می‌کنند و منتظر می‌مانند تا روحانی از راه برسد. پس از ورود، طلبه ابتدا به خانه بزرگ‌تر و ریش‌سفید روستا می‌رود و اهالی برای دیدارش جمع می‌شوند.

طبق سنت، هر شب یکی از خانواده‌های محل، میزبانی سحر یا افطار روحانی مهمان را بر عهده می‌گیرد. در طول ماه رمضان، مردم مشکلات و پرسش‌های شرعی خود را با این کارشناس دینی در میان می‌گذارند. او نیز در مراسم دعا و نمازهای جماعت حضور داشته و نمازها را به امامت او برگزار می‌کنند.

کلوخ اندازون

کلوخ‌اندازان یکی از رسوم ماه شعبان است که در حقیقت، آیینی برای استقبال از رمضان محسوب می‌شود. این رسم با گردهمایی خانوادگی، شادی، گردش در طبیعت (در صورت مساعد بودن هوا) و صرف خوراکی‌های محبوب همراه است.

در شهرهای مذهبی مانند قم، مردم برای این مراسم به امامزاده‌ها یا مسجد جمکران می‌روند و خود را برای روزه گرفتن آماده می‌کنند. مهم‌ترین بخش این سنت، پرتاب و شکستن کلوخ است که نمادی از ترک گناهان و طلب بخشش از خداوند به شمار می‌رود.

حلالیت طلبیدن

باوری قدیمی وجود دارد که اگر ماه رمضان فرا برسد و میان مؤمنان کدورتی باشد، روزه‌هایشان نصیب شیطان خواهد شد. به همین دلیل، یکی از مهم‌ترین رسوم پیشواز این ماه، حلالیت طلبیدن و پاک کردن دل از کینه‌ها و ناراحتی‌هاست.

امروزه این رسم شکل مدرن‌تری به خود گرفته؛ بسیاری از افراد با ارسال پیامک یا پیامی در شبکه‌های اجتماعی از یکدیگر حلالیت می‌طلبند. در گذشته که چنین امکاناتی نبود، تلفن‌ها وسیله‌ای برای آشتی بودند—شماره‌ای می‌گرفتی، سلامی می‌کردی و دلخوری‌ها را کنار می‌گذاشتی. اما در روزگار قدیم‌تر، این کار صمیمانه‌تر انجام می‌شد؛ ناگهان کسی دست به گردنت می‌انداخت، تو را در آغوش می‌گرفت و با همان گرمای حضورش، کدورت‌ها از بین می‌رفت. اگر آشتی سخت‌تر بود، بزرگان و ریش‌سفیدان پا پیش می‌گذاشتند.

با نزدیک شدن رمضان، حلالیت‌طلبی به رسمی همگانی تبدیل می‌شد. کسانی که قهر بودند، منتظر فرصتی برای آشتی می‌ماندند، و بزرگ‌ترها نیز راه را هموار می‌کردند؛ چای می‌دمیدند، دو طرف را به خانه‌شان دعوت می‌کردند و بدون اطلاع قبلی، آن‌ها را رو‌به‌روی هم قرار می‌دادند… و در نهایت، دل‌ها از کینه پاک می‌شد.

روزه پیشواز رمضان