معرفی لباس محلی مردم کردستان؛ هنری زنده از هویت، تاریخ و فرهنگ
اگر به فرهنگ‌های غنی و زیبایی‌های پوشاک محلی علاقه‌مندید، با ما همراه شوید تا به کشف دنیای رنگارنگ و جذاب لباس‌های کردی بپردازیم.
به گزارش پارت نیوز؛ لباس محلی مردم کردستان به دلیل تنوع رنگ و زیبایی، نمادی از هویت فرهنگی و تاریخی این قوم غیور به شمار می‌رود. در این مطلب از بخش فرهنگی پارت نیوز، به بررسی جزئیات لباس‌های کردی خواهیم پرداخت، از طراحی زیبای لباس‌های زنان تا سادگی و کاربردی بودن لباس‌های مردان.
فهرست
این لباس‌ها نه تنها از مواد باکیفیت تهیه شده‌اند، بلکه داستان‌ها و تاریخ غنی این مردم را در خود جای داده‌اند. کردها، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین اقوام ایرانی با گویش و فرهنگی غنی، آداب و رسوم خاص خود و لباس محلی‌شان را حفظ کرده‌اند.
لباس محلی مردم کردستان
پوشاک مردان و زنان کرد، نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی این قوم است و شامل تن‌پوش، سرپوش و پای‌افزار می‌شود. این لباس‌ها بسته به فصل، نوع کار و مراسم‌های مختلف، تنوع و تفاوت‌هایی دارند. اگرچه پوشاک نواحی مختلف کردستان از جمله اورامان، کرمانشاه و سنندج تفاوت‌هایی دارد اما همگی از نظر پوشش کامل بدن با یکدیگر مشابه هستند.
پیش از ورود پارچه و محصولات خارجی، بیشتر لباس‌ها و پای‌افزارها به‌وسیله بافندگان و دوزندگان محلی تهیه می‌شد.
لباس محلی زنان کردستان
در این بخش، به معرفی جزئیات لباس محلی زنان کردستان می‌پردازیم، که شامل اجزایی همچون لچک، پیراهن، شلوار، یل و سایر تزئینات است. با ما همراه باشید تا به زیبایی و جذابیت این پوشش‌های سنتی بپردازیم.
لباس کردی زنانه به‌خوبی نشان‌دهنده طبقه اجتماعی و میزان تمول خانواده‌ها است و با توجه به رنگ، شکل، جنس و زیورآلات آن می‌توان به جزئیات بیشتری پی برد. این لباس‌ها معمولاً از جنس‌های باکیفیتی مانند حریر، تور، مخمل و ساتن تهیه می‌شوند و با تزئینات مختلفی چون پولک‌دوزی، سرمه‌دوزی، سنگ‌دوزی و منجوق‌دوزی آراسته می‌گردند. به‌خصوص در مجالس و مهمانی‌ها، لباس‌ها به‌طور چشمگیری متفاوت از لباس‌های روزمره هستند و زیبایی و شکوه خاصی دارند.
لچک یا روسری
یکی از اجزای اساسی لباس کردی زنانه است که دارای سه ضلع است؛ دو ضلع آن ریشه‌دار و به طول حدود دو متر و نیم می‌باشند. جنس آن معمولاً از توری زربفت ساده یا گلدار است و ضلع ساده بر روی عمامه قرار می‌گیرد، در حالی که گوشه‌های ریشه‌دار بر روی شانه‌ها می‌افتند. روسری نازک و سه‌گوش نیز با سنجاق به کلاه متصل می‌شود و زیبایی خاصی به استایل زنان کرد می‌بخشد.
کردهای جنوبی و سورانی از پارچه‌ای به نام گلونی به‌عنوان روسری استفاده می‌کنند. گلونی معمولاً دارای نقش‌های خاص و زیباست که نماد فرهنگ و هویت این منطقه به شمار می‌رود.
ره شتی
روسری راه‌راه قرمز روشن و تیره، پوششی بلند به طول دو متر است که زنان کرد آن را مانند شنل روی لباس می‌پوشند. این روسری معمولاً به صورت کج یا «لارپیچ» بسته می‌شود تا زیبایی و جلوه خاصی به استایل آن‌ها ببخشد. طراحی و رنگ‌های جذاب این روسری‌ها به تنوع و زیبایی لباس‌های محلی کرد افزوده و نمادی از فرهنگ غنی این قوم است.
کلکه
روسری یا دستاری که به جای کلاه مورد استفاده زنان کرد قرار می‌گیرد، کلکه نام دارد. این پوشش دارای رشته‌های بلندی از ابریشم سیاه و سفید است و با ملیله‌دوزی‌های زیبا تزئین شده است. کلکه نه تنها به عنوان یک پوشش عملی بلکه به‌عنوان نمادی از زیبایی و هویت فرهنگی زنان کرد شناخته می‌شود.
هه‌وری یا کلاتی
روسری چهارگوش ابریشمی با رنگ‌های سفید و قرمز است که به‌صورت لارپیچ بسته می‌شود. این روسری به‌ویژه توسط عروس خانم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و نماد زیبایی و سنت‌های فرهنگی در مراسم عروسی است. طراحی و رنگ‌های جذاب آن، جلوه خاصی به ظاهر عروس می‌بخشد و به شکوه و زیبایی مراسم اضافه می‌کند.
پیراهن یا کراس
پیراهن یا کراس، لباسی تمام قد و گشاد است که در قسمت زیر بغل به شکل مخروطی در می‌آید. این پیراهن معمولاً از ابریشم یا مخمل رنگارنگ تهیه می‌شود و با پولک‌دوزی‌های زیبا تزئین شده است. آستین‌های آن عموماً ساده است اما در جشن‌ها دنباله‌ای مثلثی شکل به نام سنبوسه دارد که هنگام رقص آویزان می‌شود.
دو مثلث بلند به نام «تیرنج» در دو طرف پیراهن دوخته می‌شود و مثلث‌های «سورانی» در آستین‌ها قرار دارد که کاربردهای مختلفی دارند. بانوان کرد از سورانی‌های رنگارنگ در مراسم و رقص‌های محلی استفاده می‌کنند. این لباس معمولاً از پارچه‌های نفیس و گران‌قیمت تهیه می‌شود و زیبایی خاصی به ظاهر زنان کرد می‌بخشد.
کلنجه یا سوخمه
نیم‌تنه‌ای به شکل جلیقه است که بر روی پیراهن بلند پوشیده می‌شود. این لباس معمولاً از پارچه زری یا مخمل تهیه می‌شود و در انواع مختلفی طراحی می‌شود. تزئینات کلنجه در گذشته نشان‌دهنده میزان تمول خانواده‌ها بود و هرچه میزان تزئینات بیشتر باشد، نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی بالاتر بود.
در مناطق اورامان و کردهای جنوبی، این لباس به نام سوخمه شناخته می‌شود و از زیبایی خاصی برخوردار است. کلنجه به‌عنوان یک جزء مهم در پوشش زنان کرد، همواره مورد توجه قرار دارد و به زیباتر شدن ظاهر آن‌ها کمک می‌کند.
کوا
کوا، پوشش بلندی از جنس گیپور، مخمل یا پارچه سلطنتی است که روی کراس برای پوشاندن قسمت‌های پشت لباس به تن می‌شود. این پوشش می‌تواند هم آستین‌دار و هم بدون آستین باشد و معمولاً جلو باز با چاک‌های بلندی در دو طرف طراحی می‌شود. کوا به زیبایی و راحتی بانوان کردستان افزوده و در مراسم‌های مختلف استفاده می‌شود.
شال کمر
زنان کرد در ناحیه کمر خود شالی رنگارنگ و زیبا می‌بندند که معمولاً از جنس کشمیر یا ابریشم تهیه می‌شود. این شال‌ها به طول ۳ تا ۴ برابر دور باسن و عرض ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر طراحی می‌شوند و به صورت دو لا دوخته می‌شوند. شال را کمی بالاتر از پیراهن می‌بندند تا از پایین آمدن دامن و مزاحمت در هنگام راه رفتن جلوگیری شود و زیبایی خاصی به لباس‌های آن‌ها می‌بخشد.
کلاو
سرپوش یکی از اجزای اصلی لباس کردی زنانه است که شامل دو قسمت کلاه و سربند می‌شود و به آن‌ها در اصطلاح کردی «کلاو» و «سروین» می‌گویند. کلاه‌ها در دو مدل «کلاوفس» و «کلاوزر» طراحی می‌شوند. کلاوفس از دو لایه تشکیل شده که لایه رویی آن از جنس ابریشم یا مخمل است و با نواردوزی حاشیه و تزئینات منجوق‌دوزی آراسته می‌شود.
نوع دیگر کلاوز، تزیینات بیشتری دارد و مخصوص جوانان و عروس‌ها بوده است. این کلاه‌ها معمولاً با رشته‌ای طلایی و سکه‌هایی آویزان می‌شوند و زیبایی خاصی به استایل زنان کرد می‌بخشند. همچنین، خانم‌های متشخص کرد از «گێلگێله» به جای کلاو استفاده می‌کنند که به زیبایی و شکوه پوشش آن‌ها می‌افزاید.
جافی
شلواری گشاد و نرم است که دم پای آن نسبت به درپه‌ها تنگ‌تر است و معمولاً توسط زنان روستایی در هنگام کار پوشیده می‌شود. همچنین، شیلوار یا پارچه دامن پرچینی است که در دختران به رنگ نارنجی یا زرد و در بزرگ‌ترها به رنگ قرمز دوخته می‌شود. شیلوار با استفاده از نخ‌های رنگی و سکه‌های قدیمی تزئین شده و معمولاً تا زیر زانو است اما در برخی ایل‌ها تا ساق پا می‌رسد.
شلوار بانوان کرد دارای دو ساق و یک میان‌ساق پهن است که کمر آن لیفه‌ای و بسیار آزاد و پرچین طراحی شده است. این شلوار معمولاً از جنس ساتن و پارچه‌های الوان تهیه می‌شود و زیر پیراهن پوشیده می‌شود، به‌عنوان نقش آستر دامن عمل می‌کند.
یل
یل، یک نوع کت کوتاه با آستین بلند است که در قسمت جلو به هم نمی‌رسد و زیر بغل چاک دارد. این کت معمولاً از پارچه‌های مخمل و زری تهیه می‌شود و به استایل زنان کرد زیبایی می‌بخشد.
جلیقه
جلیقه نیز جزء مهمی از لباس کردی به شمار می‌آید که معمولاً از پارچه‌های مخمل رنگی ساخته می‌شود. این جلیقه با تزئینات چشمگیری مانند یراق‌های پهن، نوارها و پولک‌های فراوان آراسته شده و معمولاً از سرشانه تا پهلوها پر از سکه‌های طلا و نقره است. سکه‌ها به‌عنوان نمادی از پس‌انداز خانم‌ها در گذشته، زیبایی خاصی به جلیقه می‌دهند و معمولاً با شلیته همرنگ انتخاب می‌شوند.
سلته
زنان کرد در زمستان بر روی سوخمه و کراس، نیم‌تنه آستین‌داری به نام سلته می‌پوشند. این پوشش معمولاً از مخمل تهیه می‌شود و به‌عنوان یک لایه اضافی گرم‌کننده عمل می‌کند. سلته علاوه بر ایجاد گرما، به زیبایی استایل زنان کرد افزوده و در رنگ‌ها و طرح‌های متنوعی طراحی می‌شود.
کفش
کفش یا گیوه کرمانشاهی از نخ‌های رنگین به‌صورت دست‌بافت تهیه می‌شود و به‌دلیل کیفیت و زیبایی‌اش بسیار معروف است. این گیوه نه تنها در ایران بلکه در سطح جهانی شناخته شده و به‌طور رسمی در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. طراحی خاص و راحتی این کفش‌ها، آن‌ها را به انتخابی محبوب برای مردان و زنان کرد تبدیل کرده است.
لباس محلی مردان کردستان
لباس مردان کرد معمولاً گشاد و راحت است تا تردد در کوه‌ها را آسان کند. این لباس‌ها به‌طور کلی ساده‌تر از لباس‌های زنان بوده و معمولاً از یک جنس پارچه و یک رنگ تهیه می‌شوند. اجزای اصلی پوشاک مردان شامل چوخه، پاتول،پیراهن، ملکی، شال کمر، جلیقه و شلوار است.
کلاو
کلاو در زبان کردی به معنای کلاه است که به رنگ‌های سیاه و سفید در دو مدل بلند یا تخت طراحی می‌شود. این کلاه با دقت و ظرافت خاصی همراه با نقش و نگارهای زیبا ساخته می‌شود و معمولاً به همراه پچ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پیچ
پیچ دستمالی سیاه و سفید است که زنان کرد آن را با دقت و ظرافت می‌بافند. این پارچه به دور کلاه پیچیده می‌شود تا از شل شدن آن جلوگیری کند و در قسمت پشت سر قرار می‌گیرد. همچنین در میان عشیره بارزانی، پیچ و کلاو به رنگ قرمز استفاده می‌شود و اعراب نیز از این شال‌ها برای پوشش خود بهره می‌برند.
دستار
دستار که به آن «کلاغه»، «دشلمه»، «مندلی»، «رشتی» و «سروین» نیز گفته می‌شود، سربندی است که مردان کرد برای جلوگیری از سرما در کوهستان به دور سر می‌بندند. این پوشش جایگزین کلاه است و کاربرد زیادی در مناطق سردسیر دارد.
چوخه
چوخه، نیم‌تنه‌ای از جنس پنبه یا پشم است که به‌صورت ساده یا گلدار دوخته می‌شود و بسته به فصل، از جنس‌های نازک یا ضخیم تهیه می‌شود. مردان کرد معمولاً این لباس را همراه با رانک که از همان جنس است، می‌پوشند. نوع مرغوب چوخه که معمولاً از موی بزی تولید می‌شود، در مهمانی‌ها و جشن‌ها استفاده می‌شود و در نواحی سقز، بانه و مریوان به آن «کوا» می‌گویند.
پیراهن
پیراهن مردان کرد معمولاً از جنس‌های سبک و راحتی همچون پنبه یا کتان دوخته می‌شود و دارای برش گشاد است تا حرکتی آسان را فراهم کند. این پیراهن‌ها معمولاً در رنگ‌های ساده و غیرزینتی طراحی می‌شوند و به عنوان زیرپوش یا لباس اصلی در کنار سایر اجزا مانند چوخه و پانتول استفاده می‌شوند. آستین‌های پیراهن ممکن است بلند یا کوتاه باشند و بسته به فصل و مراسم‌های مختلف، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پاتول
پاتول یا رانک شلواری گشاد با دم‌پای تنگ است که به مردان کرد این امکان را می‌دهد تا به‌راحتی در مناطق کوهستانی تردد کنند و سرما به داخل شلوار نفوذ نکند. این شلوار معمولاً به جای کت و شلوارهای معمولی پوشیده می‌شود و رنگ‌های آن معمولاً تک‌رنگ و شامل قهوه‌ای، سورمه‌ای و خاکستری است.
ملکی
نیم‌تنه‌ای بدون یقه و جلو باز است که از پایین تا بالا به وسیله دکمه بسته می‌شود. این لباس معمولاً همرنگ با شلوار پاتول است و به‌خوبی با آن هماهنگی دارد. طراحی ساده و کاربردی ملکی، آن را به گزینه‌ای محبوب در پوشش مردان کرد تبدیل کرده است.
لفکه سورانی
پارچه‌ای به رنگ سفید با آستین‌های بلند و فراخ است که در انتهای آستین‌ها زبانه‌ای مثلث شکل دارد. این زبانه‌ها معمولاً دور مچ یا بازو پیچیده می‌شوند و در مواقع اضطراری، به هم گره زده می‌شوند تا از نفوذ سرما جلوگیری کنند. استفاده از لفکه سورانی در مهمانی‌ها و مجالس رقص محلی کردی مرسوم است و به زیبایی این لباس می‌افزاید.
کله بال
کله بال، نوعی پوشش نمدی است که چوپانان کرد در مناطق چرای گله از آن استفاده می‌کنند. این پوشش به‌طور معمول بر روی شانه قرار می‌گیرد و برای محافظت در برابر سرما و شرایط جوی نامساعد طراحی شده است.
شال
شال یا پشتون، پارچه‌ای نخی و معمولاً با طرح‌های راه راه یا شطرنجی است که مردان کرد آن را به شکل مثلثی تا زده و در ناحیه کمر می‌بندند. این شال نه تنها برای گرم نگه داشتن بدن استفاده می‌شود، بلکه به عنوان جزئی از لباس‌های کوا و پانتول نیز به کار می‌رود. شال با طولی بین ۳ تا ۱۰ متر، نقش مهمی در فرهنگ و پوشش مردان کردی دارد.
پشت تند
پشت تند پارچه‌ای به طول حدود سه متر است که مردان کرد برای نگه‌داشتن اسلحه، خنجر و چاقو به دور کمر خود می‌بندند. این پارچه معمولاً از جنس گلدار تهیه شده و به صورت‌های مختلفی ساده یا گره‌چین به کمر بسته می‌شود. کسانی که دارای اسلحه کمری هستند، آن را روی پشت تند می‌بندند و خنجر را بین پشت تند و کمر قرار می‌دهند.
ساق بند پشمی یا پوزوانه
ابزار مهمی است که مردان کرد در گذشته برای مقابله با سرمای شدید زمستان و تسهیل حرکت در برف استفاده می‌کردند. این ساق بند به جلوگیری از رطوبت و گزش مار در تابستان کمک می‌کرد و همچنین برای جمع کردن شلوار گشاد کردی به کار می‌رفت تا عبور راحت‌تری فراهم شود.
کلاش
کلاش پاپوشی سفید رنگ است که توسط هورامانی‌ها ساخته می‌شود. این پاپوش در فصل‌های گرم و تابستان استفاده می‌شود و از بدبو شدن پا جلوگیری کرده و آن را خنک نگه می‌دارد. اما در زمان بارندگی و سرما قابل استفاده نیست.
تاریخچه لباس محلی مردم کردستان
تاریخچه لباس کردی به قدمت مردمان کرد برمی‌گردد و نشانه‌هایی از آن در نقش برجسته‌های هخامنشی دیده می‌شود، به‌ویژه در حجاری‌های ورودی کاخ آپادانا که مردان هدیه‌آور لباس‌هایی مشابه لباس‌های محلی کردی را به تصویر کشیده‌اند.
سیاحان اروپایی نیز لباس‌های کردی را یکی از زیباترین پوشش‌های خاورمیانه دانسته و تصاویری از آن در سفرنامه‌های خود ثبت کرده‌اند. با پیشرفت تنوع پارچه‌ها از دوره قاجار به بعد، زیبایی لباس‌های کردی زنانه افزایش یافته، در حالی که ساختار کلی آن‌ها هنوز به نمونه‌های سنتی وفادار مانده است. لباس کردی امروزی در جشنواره‌های بین‌المللی مد نیز موفق به کسب جوایز معتبر شده است.
حرف آخر
لباس محلی مردم کردستان نه تنها نمایانگر زیبایی و تنوع فرهنگی این منطقه است، بلکه هویت و تاریخ غنی آن را نیز به نمایش می‌گذارد. از پوشاک زنانه با تزئینات رنگارنگ و متنوع تا لباس‌های مردانه ساده و کارآمد، هر کدام به نوعی با زندگی روزمره و سنت‌های این مردم پیوند خورده‌اند.
این لباس‌ها با توجه به اقلیم، مراسم و مناسبت‌ها طراحی شده و نشان‌دهنده مهارت‌های دستی و هنری مردم کردستان است.
دعوت می‌کنیم که نظرات و پیشنهادات خود را درباره لباس های محلی مردم کردستان در انتهای مطلب با ما و دیگر دوستان به اشتراک بگذارید. آیا جزء دیگری از لباس محلی وجود دارد که می‌شناسید یا تجربه‌ای در این زمینه دارید؟
انتهای مطلب/ ن.پ
