معرفی 4 روش ساده کشاورزی بدون خاک
گیاهی بدون نیاز به خاک رشد کند؟ باید در پاسخ به این پرسش بگوییم که امروزه امکان کشت بسیاری از محصولات بدون نیاز به خاک وجود دارد. کشاورزی بدون خاک را اغلب با عنوان کشت هیدروپونیک می‌شناسند. هیدروپونیک یک روش کشت و پرورش گیاهان بدون نیاز به خاک است.
به گزارش پارت نیوز؛ در یک توضیح ساده برای کشاورزی بدون خاک باید نیاز گیاه را از طریق آب و محلول‌های مغذی موجود تامین کرد. در واقع می‌توان گفت مهم‌ترین روش بدون شک هیدروپونیک است اما باید توجه داشت که این تنها روش برای کشاوزی بدون خاک نیست؛ به جز هیدروپونیک روش‌های ایروپونیک (هواکشت) و اکواپونیک نیز جزو کشاورزی بدون خاک محسوب می‌شوند. از این رو در این مقاله به بررسی این نوع از کشاورزی پرداختیم.
برای اینکه اطلاعات بیشتری از کشت هیدروپونیک به دست بیاورید و بدانید اصلا چه مزایا و معایبی دارد و با سایر روش‌های کشاورزی بدون خاک آشنا شوید در ادامه با ما همراه باشید تا پاسخ تمامی سوالات خود را بگیرید.
فهرست
چگونه می توانیم بدون خاک کشاورزی کنیم؟
یکی از مدل‌های کشاورزی مدرن، روش هیدروپونیک ، آب‌کشت است که این نوع از کشاورزی را به عنوان کشاورزی بدون خاک می‌شناسند. مدتی است که در جهان به طور ویژه‌ای به این سبک از کشاورزی مدرن و بهینه پرداخته می‌شود و شرکت‌های استارتاپی گوناگونی هم به این روش کشت پرداخته‌اند. در روش کشت هیدروپونیک بر خلاف روش‌های سنتی کشاورزی، گیاه با ارتفاع، خارج از خاک و در محلولی سیال قرار می‌گیرد. در واقع ابکشت، کشت محصول بدون خاک و با استفاده از آب و مواد مغذی است.
در بین روش‌ها و سیستم‌های کشت گلخانه ای، کشت هیدروپونیک محبوبیت بسیاری دارد؛ به طوری که در تمام استان های کشورمان هزاران نفر در این حوزه اشتغال دارند. تولید گلخانه هیدروپونیک به هیچ وجه با تغییرات فصل و آب و هوا در ارتباط نیست. همچنین هدر رفت محصول کم می شود و با استمرار و استقرار استفاده از تکنولوژی و فناوری، میزان تولید افزایش می‌یابد.
کشت هیدروپونیک چیست؟
هیدروپونیک (Hydroponics) یا همان آب کشت، یک روش خاص برای کشت گیاهان، بدون نیاز به خاک یا اصطلاحاً کشاورزی بدون خاک است. در این روش گیاهان درون محلول‌های سرشار از مواد غذایی یا در یک ماده عاری از بیماری مانند ماسه، شن یا فیبر نارگیل پرورش پیدا می‌کنند. برای تغذیه این گیاهان می‌توان از محلول‌های غذایی که نیاز گیاه را کاملا برطرف می‌کنند استفاده نمایید.
مزایایی کشت هیدروپونیک
ابتد باید به این موضوع اشاره کنیم که برای کشت هیدروپونیک نیاز به زمین‌های بارور نیست. در این روش کشت، محصولات در هر جایی چه در فضای سرپوشیده مثل گلخانه یا در فضاهای باز قابلیت کشت و پرورش را دارند. برای کشت محصولات هیدروپونیک بر عکس محصولات زراعی نیازی به یک مزرعه بزرگ نیست در واقع در یک محیط کوچک نیز قابلیت اجرا را دارند.
یکی دیگر از مزایای کشاورزی بدون خاک در روش کشت هیدروپونیک توانایی کنترل تمام شرایط است تا بتوان از احتمال بروز بیماری‌های قارچی، آفات و همچنین مشکل وجود علف هرز جلوگیری کرد و آمار آن را بسیار کاهش داد. در کشت هیدروپونیک به دلیل کاهش زمان رشد، گیاهان هیدروپونیکی خیلی سریعتر از گیاهانی که ریشه در خاک دارند رشد می‌کنند.
این دلیلی است که مدت زمان رشد و محصول دهی کوتاه‌تر می‌شود. دلیل منطقی و علمی برای این اتفاق یعنی کاهش زمان رشد، این است که در روش هیدروپونیک گیاهان دیگر نیاز به صرف انرژی برای گسترش ریشه ندارند و در واقع مواد مغذی مستقیما جذب گیاه شده و انرژی لازم صرف رشد برگ و ساقه و در نهایت تولید محصول خواهد شد.
از دیگر مزیت‌های کشت هیدروپونیک این است که در این روش آب بصورت مداوم در گردش است. این کار به این علت است که مقدار کمتری آب مصرف خواهد شد و هدر رفت زیادی وجود نداشته باشد. روش کشت هیدورپونیک برای تولید علوفه دام می‌تواند بسیار مناسب باشد؛ زیرا به سرعت علوفه رشد خواهد کرد و در اختیار دام قرار می‌گیرد. در این صورت دیگر چراگاه‌های طبیعی دچار خسارات زیاد ناشی از چرای بر رویه دام نخواهد شد.
در گلخانه‌های کشاورزی بدون خاک هیدروپونیک امکان جمع آوری آب از روی سقف گلخانه و استفاده از آن برای آبیاری محصولات هیدروپونیک وجود دارد.
معایب کشت هیدروپونیک
آیا کشاورزی بدون خاک در روش کشت هیدروپونیک معایبی دارد؟ بزرگترین چالش کشت هیدروپونیک هزینه آن است. در سیستم‌های کشت هیدروپونیک وسیع، به تجهیزات زیادی مانند ظروف خاص، بسترهای کشت مناسب، پمپ‌ها، ابزارهای تامین نور، مواد مغذی و غیره نیاز هست. این درحالی است که برای سیستم‌های کوچک‌تر به تجهیزات کمتری نیاز دارید. همچنین برای سیستم‌های هیدروپونیک بسیار وسیع به یک دانش بسیار بالایی برای مدیریت بدون نقص مجموعه و اجتناب از اشتباهات پرهزینه نیاز هست.
در این روش نیاز هست که گیاهان به طور مرتب و مداوم بررسی شوند. و همچنین میزان اسیدیته (PH) و سطح مواد غذایی باید به طور منظم بررسی و تنظیم شود. یکی دیگر از مشکلات کشت هیدروپونیک، امکان پخش بیماری و آفات به راحتی در بین گیاهان مجاور هم است. زیرا در این روش گیاهان بسیار به هم نزدیک هستند. و در یک محیط محصور شده با هم در ارتباط هستند. به همین دلیل بسیار مهم است که یک برنامه مدیریتی خوب و قوی برای کنترل بیماری از طریق استفاده از آب و محلول مواد غذایی عاری از عوامل بیماری زا استفاده کرد.
چه محصولاتی برای کشت هیدروپونیک مناسب هستند؟
بیشتر سبزیجات و برخی از محصولات کشاورزی بدون خاک در شرایط هیدروپونیک استعداد پرورش را دارند. در واقع این بستگی به هدف شما و میزان سرمایه شما دارد. بهتر است قبل از انتخاب نوع محصول با کارشناسان مجرب در این زمینه مشورت نمایید. تا بهترین محصول را به شما پیشنهاد دهند. به عنوان مثال سیب زمینی، گوجه فرنگی، توت فرنگی، کاهو، کلم، لوبیا سبز، انگور و علوفه.
توصیه‌های لازم برای اقدام به کشت هیدروپونیک
قبل از اقدام به کشت هیدروپونیک باید در نظر بگیرید. که انواع مختلفی سیستم هیدروپونیک وجود دارد که انتخاب یکی از آن‌ها، بستگی به هدف و میزان پولی که قصد دارید. هزینه نمایید دارد. به عنوان مثال یک سیستم هیدروپونیک فتیله‌ای نیاز به هزینه کمتری دارد.
در واقع فقط نیاز به سطل، فتیله، محلول غذایی و بستری مانند ماسه دارد. در این مدل فتیله‌هایی که در کنار گیاه قرار می‌گیرند، مواد غذایی را از محلول موجود بالا کشیده و در دسترس ریشه گیاه قرار می‌دهند. توجه داشته باشید که این فتیله‌ها را از هر چیزی می‌توان درست کرد حتی نخ و تکه‌های پارچه لباس قدیمی.
همچنین باید توجه کنید که امروزه محلول‌های مغذی آماده را می‌توانید از مراکز بسیاری خریداری کنید. برای انتخاب محل خرید بهتر است از بخش‌های معتبر کشاورزی که در این زمینه اطلاعات دارند مشورت بگیرید و حتما با کسانی که تجربه کشت هیدروپونیک را دارند مشورت نمایید.
باید دقت کنید، قبل از اقدام به کشت هیدروپونیک تا جایی که امکان دارد اطلاعات خود را در این زمینه بالا ببرید. زیرا در این صورت ممکن است کمتر دچار مشکل شوید و در واقع امکان بررسی تمام جوانب را قبل از احداث یک مجموعه هیدروپونیک به شما می‌دهد.
نکته‌ای که قبلا به آن اشاره شد این است. که هیدروپونیک تنها یک نمونه از کشاورزی بدون نیاز به خاک است. روش‌هایی دیگری نیز برای اجرای کشاورزی بدون خاک وجود دارد مانند کشت ایروپونیک و کشت آکواپونیک.
کشت ایروپونیک چیست؟
ایروپونیک (Aeroponics) یا هوا کشت یک روش کشت و پرورش گیاهان بدون نیاز به خاک است. که در آن ریشه گیاهان در هوا معلق است و در واقع گیاهان در یک محیط بسیار مرطوب نگهداری می‌شوند. در واقع در این روش آب جاری و همچنین محیط رشد خاکی وجود ندارد. در کشت آئروپونیک رطوبت، اسیدیته، دما و همچنین هدایت آب درون گلخانه قابل تنظیم و کنترل است. در این روش در واقع آب را بر روی ریشه گیاهان با استفاده از یکسری ابزار و تجهیزات اسپری می‌نمایند. در این روش مصرف آفت کش، کود و آب بسیار کاهش پیدا کرده و در نتیجه هزینه‌های تامین نهاده مربوط به کود و سم تقریبا 60 درصد پایین خواهد آمد.
مزایای کشت ایروپونیک
- کاهش میزان مصرف سم و کود
- کاهش میزان آب مصرفی برای آبیاری
- امکان کنترل بهتر شرایط مورد نیاز رشد گیاه در گلخانه
- کاهش زمان رشد و تولید محصول (بازدهی سریعتر)
معایب کشت ایروپونیک
تنها مشکل این روش در واقع نیاز به تجهیزات و فناوری‌های بالا برای اجرا و برخورداری از دانش بالا و نظارت دائمی و مستمر است. کشاورزی بدون خاک در روش ایروپونیک بیش از حد به فناوری وابسته است. اگر هر یک از اجزای سیستم از کار بیفتد یا خراب شود، کل سیستم کاملا بی‌استفاده می‌شود.
کشت آکواپونیک چیست؟
کشاورزی بدون خاک در روش کشت آکواپونیک (Aquaponics) در واقع یک کشت بین روش هیدروپونیک و آبزی‌پروری است. در این روش از سه عامل آبزی‌ها، گیاهان و باکتری‌ها استفاده می‌شود و یک رابطه همزیستی بین این سه عامل برقرار است. در کشت آکواپونیک مدفوع ماهی به عنوان کود مورد استفاده قرار می‌گیرد و در طرف مقابل گیاهان آب را برای ماهی‌تمیز می‌نماید.
پایان مطلب