آتشکده زرتشتیان یزد؛ آتشی که هزاران سال می‌درخشد
آتشکده یزد به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین آتشکده‌های ایران گنجینه‌ای از تاریخ و فرهنگ زرتشتیان است. این بنای تاریخی که از سال ۱۳۷۸ تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد نمادی از پیوستگی نسل‌های گذشته و حال و نشان‌دهنده اهمیت آتش در آیین زرتشت است.
به گزارش پارت نیوز؛ آتشکده زرتشتیان یزد با معماری اصیل ایرانی و طراحی چشم‌نواز نمادی از هماهنگی هنر و معنویت است. این بنای تاریخی که در دوران پهلوی ساخته شده با استفاده از مصالح بومی و طرح‌های سنتی فضایی آرام و معنوی را برای نیایش زرتشتیان فراهم کرده است. هر گوشه از این آتشکده حکایت از ظرافت و دقت معماران آن دارد و بازدید از آن تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای علاقه‌مندان به معماری و هنر ایرانی است.
فهرست
آتش مقدس آتشکده یزد قصه‌ای طولانی‌تر از خود بنا دارد. این آتش که ریشه در دوران ساسانیان دارد بیش از ۱۵۰۰ سال است که شعله‌ور است و به عنوان یکی از سه آتش مقدس زرتشتیان شناخته می‌شود. این آتش نه تنها نماد پاکی و روشنی در آیین زرتشت است بلکه گواهی است بر استمرار و پایداری این دین باستانی است.
معرفی آتشکده زرتشتیان یزد
در این نیایشگاه باشکوه آتش مقدس ورهرام بیش از ۱۵۰۰ سال است که شعله‌ور مانده و نمادی از پیوستگی نسل‌ها و استمرار آیین زرتشت محسوب می‌شود. زرتشتیان در این مکان مقدس به نیایش پرداخته و اوستا و گات‌ها را می‌خوانند آتشکده ورهرام با معماری اصیل ایرانی خود فضایی آرام و معنوی را برای نیایش فراهم کرده و نمایی از هماهنگی هنر و معنویت است. بازدید از این آتشکده فرصتی است تا با یکی از مهم‌ترین نمادهای ایران باستان آشنا شده و از زیبایی‌های معماری ایرانی لذت ببرید.
آتشکده بهرام یزد با قدمتی طولانی و معماری منحصر به فرد یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران است. این آتشکده که در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده از نظر معماری و ارزش فرهنگی الهام‌بخش بسیاری از هنرمندان و معماران بوده است. با این حال ثبت این مکان در فهرست آثار ملی و در نتیجه افزایش بازدیدکنندگان چالش‌هایی را برای حفظ آرامش و پاکیزگی این مکان مقدس ایجاد کرده است.
مسئولان این آتشکده تلاش می‌کنند تا با ایجاد تعادل بین حفاظت از میراث فرهنگی و معرفی آن به عموم این مکان را برای نسل‌های آینده حفظ کنند. تصمیم‌گیری در مورد دسترسی عموم به این مکان نشان‌دهنده پیچیدگی‌های حفظ میراث فرهنگی در دنیای مدرن است.
تاریخچه آتشکده زرتشتیان یزد
آذر گشنسب در تخت سلیمان، آذر برزین‌مهر در فشتنق و آذرفرنبغ کاریان در لارستان سه آتشکده‌ای بودند که در دوران ساسانیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند. این آتشکده‌ها که به عنوان قلب تپنده آیین زرتشت شناخته می‌شدند نه تنها مکان‌های مقدس برای نیایش بلکه نماد قدرت و عظمت ساسانیان نیز محسوب می‌شدند.
هر یک از این آتشکده‌ها با معماری باشکوه و موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود گواهی بر شکوه و عظمت تمدن ایران باستان است. مطالعه و مقایسه این سه آتشکده می‌تواند به درک بهتر از دین زرتشت معماری ساسانیان و تاریخ کهن ایران کمک کند.
آتش ورهرام نمادی از نور و روشنایی در دل تاریکی تاریخ سفری طولانی و پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته است. ریشه این آتش به یکی از آتشکده‌های مهم دوران ساسانی یعنی آذرفرنبغ فارس بازمی‌گردد. زرتشتیان برای حفظ این آتش مقدس از شهری به شهر دیگر و از کوهی به کوه دیگر کوچ کردند.
در دوره‌ای تاریک از تاریخ آن‌ها برای حفظ آتش ورهرام از گزند دشمنان آن را به غاری در کوه اشکفت یزدان منتقل کردند و به مدت ۳۰ سال از آن محافظت کردند. این سفر حماسی نشان از اهمیت و جایگاه والای آتش ورهرام در دل زرتشتیان و مقاومت آن‌ها در برابر سختی‌ها دارد.
آتش ورهرام در طول تاریخ سفری طولانی و پر فراز و نشیب را تجربه کرده است از غارهای کوهستانی تا روستاهای کوچک و خانه‌های مخفی این آتش مقدس همواره در جستجوی مکانی امن بوده است. تغییرات سیاسی و اجتماعی، مهاجرت‌ها و پراکندگی جوامع زرتشتی همگی بر سرنوشت آتش ورهرام تأثیر گذاشته‌اند.
با این حال زرتشتیان با تمام وجود از این آتش محافظت کردند و آن را از نسلی به نسل دیگر منتقل نمودند. پایداری و مقاومت آن‌ها در حفظ آتش ورهرام نشان از اهمیت و جایگاه والای این آتش در دل زرتشتیان دارد.
با دستور رضاشاه آتشکده یزد ساخته شد و آتش ورهرام پس از سال‌ها کوچ و قریب به مکانی امن و با شکوه انتقال یافت. این آتش مقدس در محفظه‌ای شیشه‌ای و در اتاقی تاریک اما باشکوه جای گرفت. هیربد با دقت و وسواس هر روز با چوب‌های خاصی مانند بادام و زردآلو به آتش می‌افزود تا شعله آن همواره روشن بماند.
این مراسم مقدس نمادی از پایداری و استمرار آیین زرتشت بود و بازدیدکنندگان نیز می‌توانستند از پشت شیشه به این آتش مقدس نگاه کنند و از حضور آن بهره‌مند شوند. آتشکده زرتشتیان یزد امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین نمادهای زرتشتیان ایران و مکانی برای نیایش و آرامش محسوب می‌شود.
ساخت آتشکده زرتشتیان یزد
در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی با همت و نذر زرتشتیان به ویژه «همابائی» یکی از زرتشتیان پارسی آتشکده یزد بر روی زمینی وقفی توسط برادران امانت به یاد پدرشان بنا شد. این آتشکده، که به نام‌های آتشکده بهرام یا خانه زرتشتیان یزد نیز شناخته می‌شود نمادی از وحدت و همدلی جامعه زرتشتی است. آتشکده یزد علاوه بر اینکه مکانی برای نیایش زرتشتیان است نمادی از تاریخ و فرهنگ غنی ایران نیز محسوب می‌شود.
جمشید امانت با سفرهای طولانی و پرماجرا به هند نقش کلیدی در ساخت آتشکده یزد ایفا کرد. وی با کشتی‌های بخار از اقیانوس هند عبور کرد و حتی از ریگزارهای بلوچستان با پای پیاده و شتر گذشت تا رضایت انجمن پارسیان هند را برای تأمین بودجه ساخت این بنا جلب کند. تلاش‌های بی‌وقفه وی و مشارکت دیگر اعضای جامعه زرتشتی به ساخت این بنای باشکوه انجامید. آتشکده زرتشتیان یزد امروزه نمادی از وحدت و همدلی زرتشتیان و یادگاری از تلاش‌های بی‌دریغ افرادی مانند جمشید امانت است.
معماری آتشکده زرتشتیان یزد
آتشکده بهرام با معماری ساده و نمادین خود پل ارتباطی بین انسان و کیهان است. ارتفاع ۲۱ متری بنا و هشت پله ورودی نمادی از آسمان و زمین و مراحل رسیدن به کمال است. درختان همیشه سبز اطراف بنا نیز به این نمادگرایی عمق می‌بخشند این معماری که بر اساس اصول معماری پارسیان هند و با الهام از معماری سنتی یزد شکل گرفته است نشان از دانش و بینش عمیق سازندگان آن دارد. آتشکده بهرام با حفظ سنت معماری آتشکده‌های باستانی و در عین حال بهره‌گیری از عناصر مدرن به یک اثر معماری ماندگار تبدیل شده است.
آتشکده زرتشتیان یزد با تزئینات باشکوه خود به نگینی درخشان در معماری ایرانی تبدیل شده است. نگاره‌های فروهر، سرستون‌های سنگی و کاشی‌کاری‌های زیبا، همه و همه به این بنا شکوه و عظمت بخشیده‌اند. هنر استادکاران اصفهانی و یزدی در خلق این آثار بی‌بدیل به وضوح دیده می‌شود. تصاویر زرتشت و عبارات اوستایی بر دیوارها به این مکان معنویت و تقدس بخشیده است آتشکده بهرام با تلفیق هنر و معماری به یک اثر هنری ماندگار تبدیل شده است که نمایانگر تداوم سنت‌های هنری ایران است.
حوض دایره‌ای شکل در ورودی آتشکده همچون آیینهای آسمانی زیبایی این بنا را دوچندان کرده است سکه‌های کف حوض علاوه بر زیبایی نمادی از تقدیم و نیات پاک بازدیدکنندگان است. قرارگیری آتش مقدس در مرکز ساختمان و مقابل حوض آب نمادی از تعادل دو نیروی متضاد و مکمل یعنی آتش و آب است. این تعادل نشان‌دهنده هماهنگی انسان با طبیعت و کیهان است. اتاق‌های اطراف با معماری ساده و صمیمی خود فضایی آرام و مقدس را برای نیایش فراهم می‌آورند. آتشکده بهرام با معماری هوشمندانه و نمادین خود به یکی از زیباترین و مقدس‌ترین بناهای ایران تبدیل شده است.
بخش‌های آتشکده بهرام یزد
آتشکده بهرام یزد یکی از زیباترین و مهم‌ترین آتشکده‌های زرتشتیان در ایران است که بخش‌های مختلفی دارد. هر یک از این بخش‌ها کارکرد خاص خود را داشته و در کنار هم فضایی مقدس و معنوی را ایجاد می‌کنند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین بخش‌های این آتشکده اشاره می‌شود:
تالار ورجاوند
تالار زیبای آتشکده زرتشتیان یزد که در سال ۱۳۱۸ توسط جمشید امانت به یاد همسرش ساخته شده بود پس از سال‌ها به دلیل کهولت تخریب شد. خوشبختانه مهندس پرویز ورجاوند با الهام از نسل پیشین و به یاد پدر و مادرش این بنای تاریخی را با همان سبک معماری اصیل بازسازی کرد.
این اقدام نشان از اهمیت حفظ میراث فرهنگی و ادامه راه گذشتگان دارد. تالار ورجاوند امروزه یادگاری از عشق و مهربانی است و به عنوان نمادی از پیوستگی نسل‌ها در حفظ میراث فرهنگی ایران زمین شناخته می‌شود.
تالار ورجاوند با نمایشگاه جذابی که در آن برپا شده است به شما فرصت می‌دهد تا سفری دلنشین به دنیای زرتشتیان داشته باشید. در این نمایشگاه با استفاده از ماکت‌های زیبا و توضیحات جامع با آداب و رسوم، لباس‌ها، مراسم و باورهای این دین کهن آشنا می‌شوید.
از سفره عقد سنتی تا آیین سدره‌پوشی همه و همه در این نمایشگاه به زیبایی به تصویر کشیده شده است. تالار ورجاوند با ایجاد فضایی صمیمی و آموزنده به شما کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از فرهنگ و تاریخ ایران زمین پیدا کنید.
آب‌انبار آتشکده یزد
آب‌انبار آتشکده زرتشتیان یزد گنجینه‌ای پنهان در دل آتشکده است. این بنا که زمانی نقش حیاتی در تأمین آب اهالی داشته امروزه به فضایی برای نمایش آثار هنری و تاریخی تبدیل شده است. با قدم گذاشتن در راهروهای تنگ و تاریک آب‌انبار و دیدن جای پاهای بر جای مانده بر دیواره‌ها می‌توانید تصور کنید که در گذشته مردم چگونه از این مکان استفاده می‌کرده‌اند.
دریچه بالای آب‌انبار نیز شما را به دنیای زیرزمینی و رازآلود آب قنات میبرد. این آب‌انبار با معماری منحصر به فرد و تاریخ پربار خود یکی از جذاب‌ترین بخش‌های آتشکده یزد است.
ماهیت آتشکده
در گذشته‌های دور زمانی که بشر هنوز به دانش امروزی دست نیافته بود آتش یکی از مهم‌ترین نیازهای زندگی انسان بود. برای تأمین این نیاز حیاتی مردم در مکان‌های مشخصی آتشی دائمی روشن می‌کردند که به آن آتشکده می‌گفتند. کلمه “آتشکده” به معنای خانه آتش است و نشان می‌دهد که این مکان‌ها در واقع خانه‌ی آتش مقدس بوده‌اند. آتشکده‌ها صرفاً مکان‌هایی برای تامین آتش نبودند بلکه به مرور زمان به کانون اجتماع و محلی برای انجام مراسم مذهبی نیز تبدیل شدند.
آوردن آتش از آتشکده به خانه‌ها وظیفه فرزندان خانواده بود و نمادی از انتقال انرژی مثبت و برکت به خانه‌ها محسوب می‌شد. خانواده‌هایی که فرزندی نداشتند از این نعمت محروم بودند و اجاق خانه‌هایشان خاموش می‌ماند همین موضوع باعث شد تا ضرب‌المثل “فلانی اجاقش کور است” شکل بگیرد. این ضرب‌المثل نشان می‌دهد که داشتن فرزند در گذشته نه تنها برای ادامه‌ی نسل بلکه برای حفظ گرمای خانه و برکت زندگی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.
زندگی ایرانیان باستان به شدت وابسته به کشاورزی بود. نور خورشید حیات را به زمین هدیه می‌داد و آتش این هدیه را در شب‌ها و فصول سرد تکمیل می‌کرد. ایرانیان باستان آتش را نه تنها یک ابزار کاربردی بلکه نمادی از روشنایی دانش و زندگی می‌دانستند. کشف آتش تحولی عظیم در زندگی انسان ایجاد کرد و به شکل‌گیری تمدن‌های بزرگ منجر شد. آتش در آیینهای مذهبی ایرانیان نیز جایگاهی والا داشت و به عنوان نمادی از پاکی و روشنی مورد ستایش قرار می‌گرفت.
آتش از دیرباز در دل انسان‌ها جایگاهی ویژه داشته است گرد هم آمدن دور آتش، انسان‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌کرد. به تدریج آتشکده‌ها از مکان‌هایی برای گرم شدن به کانون اجتماع و مراکز مذهبی تبدیل شدند. موبدان در این مکان‌ها به دادرسی مردم می‌پرداختند و آتشکده‌ها به نوعی دادگاه‌های جامعه نیز محسوب می‌شدند این تحول نشان می‌دهد که آتش نه تنها یک عنصر طبیعی بلکه یک عامل مهم در شکل‌گیری ساختارهای اجتماعی و فرهنگی بوده است.
آداب ورود به آتشکده بهرام یزد
آتشکده زرتشتیان یزد به عنوان مکانی مقدس برای زرتشتیان آداب و رسوم خاصی دارد. پاکیزگی جسم و روح شرط ورود به این مکان مقدس است. زرتشتیان با پوشیدن لباس‌های روشن و استفاده از پوشش سر سفید احترام خود را به این مکان نشان می‌دهند و رنگ سفید نماد پاکی و روشنایی است و استفاده از آن در این مکان مقدس نشان از اهمیت این مفاهیم در آیین زرتشتی دارد. همچنین دوری از آتش مقدس نشان از اعتقاد عمیق آن‌ها به پاکی و طهارت است.
نکات بازدید از آتشکده زرتشتیان یزد
برای بازدید از آتشکده زرتشتیان یزد می‌توانید از اتوبوس‌های خط آیت‌الله کاشانی استفاده کنید. ایستگاه اتوبوس در نزدیکی ورودی آتشکده قرار دارد و هنگام بازدید از ایجاد هرگونه سر و صدا خودداری کرده و آرامش این مکان مقدس را حفظ کنید. شما می‌توانید آتش مقدس را از پشت دیوار شیشه‌ای تماشا کنید به یاد داشته باشید که این مکان نمادی از فرهنگ و تاریخ غنی ایران است و احترام به آن وظیفه همه ماست.
حرف آخر
آتشکده زرتشتیان یزد تنها یک بنای تاریخی نیست بلکه نمادی از تاریخ، فرهنگ و باورهای دیرین ایرانیان است. این مکان مقدس که در دل کویر یزد قرار دارد به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تجمع زرتشتیان و برگزاری مراسم مذهبی شناخته می‌شود.
از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بوده اید بسیار سپاسگزاریم. امیدواریم با مطالعه این مطالب توانسته باشید اطلاعات مفیدی در مورد اتشکده زرتشتیان یزد کسب کنید. اگر سوالی در این زمینه دارید در بخش نظرات از ما بپرسید. همچنین خوشحال می‌شویم نظرات و پیشنهادات شما را در مورد بهبود کیفیت مطالبمان دریافت کنیم.
انتهای مطلب/ م.د
