شناسایی آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان در مدرسه

به گزارش پارت نیوز؛ پیشروی رفتارهای مرتبط با آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان در جامعه در میان کودکان و نوجوانان، نیاز به اقدامات تخصصی مقابله و پیش‌گیری در مدارس را افزایش داده است. البته که این آسیب‌ها باید مورد توجه هر نظام حکومتی باشد و به این موضوع حساس که به آینده سازان کشور مربوط می‌شود توجه ویژه شود، اما به نظر می‌رسد این موضوع در ایران از سطح دغدغه گذشته و در حال ورود به مرحله بحران می‌باشد.

آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان در ایران چیست؟

آسیب اجتماعی در معنای کلی به مجموعه‌ای از آثار منفی مرتبط با یک عمل غیرقانونی یا ناهنجاری گفته می‌شود. ناگفته نماند درک این که آیا یک رفتار یا عمل، عامل آسیب اجتماعی محسوب می‌شود یا خیر، یک امر تخصصی است و نباید به هر شخصی که رفتاری غیرمعمول دارد واژه آسیب‌دیده را اطلاق کرد.

اگر از جهتی دیگر بخواهیم به این موضوع بپردازیم باید بگوییم که آسیب‌های اجتماعی به معنای مجموعه‌ای از رفتارها که در تناسب با هنجار‌ها و قواعد عمومی نیست و مورد مذمت اکثریت جامعه قرار می‌گیرد می‌باشد. انواع آسیب‌های اجتماعی در حوزه‌های مختلف زنان، طلاق، جوانان، اعتیاد، اینترنت، ماهواره و دانش آموزان وجود دارند.

برجسته‌ترین آسیب ‌های اجتماعی دانش آموزان

عوامل اجتماعی، عاطفی و رفتاری ازجمله مواردی هستند که بر میزان استرس دانش ‌آموزان تاثیر مستقیم می‌گذارند.

مصرف دخانیات در سنین کودکی و نوجوانی

یکی از مشکلات برجسته در میان آسیب‌های اجتماعی، افزایش رو به رشد مصرف مواد مخدر در میان دانش‌آموزان می‌باشد. به طور به خصوص در میان کودکانی که دارای معلولیت هستند و دانش‌آموزانی که در محیط‌هایی زندگی می‌کنند که به علت فقر تحصیل آن‌ها اولویت محسوب نمی‌شود، مصرف مواد مخدر مشکل جدی محسوب می‌شود.

تحصیل خانواده‌های ساکن در این محیط‌ها، در پایه‌گذاری شرایط ضروری جهت سازماندهی و پایدار کردن رفتارهای مناسب و سالم تاثیر چندانی ندارد. بیشتر مسئولیت‌ها در فرآیند بهبود وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان و مقابله با آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان بر دوش مدارس می‌باشد. با این حال مدارس روز به روز نقش خود را در این زمینه کمرنگ‌تر ایفا می‌کنند.

در کنار خانواده‌ی ناآگاه به تربیت فرزند، مادران نابالغ، توجه ناکافی به ضرورت تحصیل، مراقبت نامناسب از کودکان، رفتار پرخاشگرانه و اجتماع‌گریزانه‌، آمار بالای جرائم و بی‌اهمیتی به ضرورت برنامه‌ریزی و عدم وجود مشاوران متخصص در این زمینه در مدارس برای رسیدن به اهداف همگی در ایجاد آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان نقش ایفا می‌کنند.

برنامه‌ی مراقبت اجتماعی از دانش آموزان

مربی اجتماعی در مدارس نقش مهمی در جلوگیری، مداخله، بازگشت به تحصیل هم‌چنین مشاوره‌ی اجتماعی و تحصیلی برای دانش‌آموزان، والدین و معلمان دارد.

جلوگیری از آسیب ‌های اجتماعی دانش آموزان

اقدامات مفید در راستای مراقبت اجتماعی را می‌توان متناسب کردن محتوا و شیوه‌های تدریس با ویژگی‌ها، عادت‌ها، توانایی‌ها، تجارب، افکار و سرعت یادگیری کودکان ایرانی در صورت تعلیم و تربیت درست و در راستای استعداد کودک نام برد. همچنین حمایت از علایق دانش‌آموزان و قدردانی از دست‌آوردهای آن‌ها، ارتقای توانایی‌های اجتماعی و برقراری ارتباط، هنجارهای جامعه و توانایی حل اختلافات، استفاده‌ی متعادل از استراتژی‌ها، دانش، برنامه‌ها و مفاهیمی که مشوق فعالیت‌های سلامت‌محور هستند.

به‌روزرسانی تحصیلات سلامت‌محور و سازمان‌های اطلاعاتی

همکاری با عوامل و نهادهای مشاوره و هماهنگی تمامی سازمان‌های دارای رویکرد پیشگیری از آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان با یکدیگر از موارد مهم به شمار می‌رود. با این که در رسیدگی به آسیب‌های اجتماعی، سیاست اجتماعی از اهمیت بسیاری بالایی برخوردارند؛ اما خطر آلودگی آن به منافع سیاسی نیز وجود دارد.

همیاری مردم باهم، بخصوص خانواده‌هایی که خود پیش‌تر این معضل را گذرانده اند و با آن دست وپنجه نرم کرده‌اند به خانواده هایی که درگیر مقابله با انواع آسیب‌های اجتماعی هستند در راستای شناخت و رویارویی با آن‎‌ها قدم بردارند و به یکدیگر کمک کنند.

یک درصد دانش‌آموزان به‌شدت در معرض آسیب‌های روانی و اجتماعی هستند و نیاز به درمان‌دارند. ۳۰ درصد هم به‌شدت به توانمندسازی نیازمندند، زیرا در معرض آسیب‌های اجتماعی قراردارند. وضعیت شیوع آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان نگران کننده است. عمده این آسیب‌ها عبارت است از بی‌تابی و پایین آمدن تاب آوری، اعتیاد به دخانیات و مواد مخدر، بزه یا آسیب به خود، ترک تحصیل، خشونت، بی‌اخلاقی‌ها و ناهنجاری‌ها. این مطالب گفته‌های این نیز گفته معاون وقت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورشی انجام طرح در سال 97 است است.

فاصله میان این دو اظهارنظر تقریبا چهار سال است، یعنی در نزدیک به ۱۵۰۰روز، مشکل ثابت مانده ولی به جای این که برای حل آن چاره‌اندیشی اساسی شود فقط دردها از سالی به سال دیگر از زبان مسئولان روایت شده‌اند. در این میان آنچه ثابت مانده نیز عدد مربوط به کمبود مشاور در مدارس است؛ کمبودی که چهار سال پیش و قبل‌تر از آن نیز ۳۰هزار نفر برآورد می‌شد و اکنون نیز از همین حجم کمبود حرف زده می‌شود. پس گذر سال‌ها به چه کار نظام آموزش و پرورش کشور می‌آید وقتی که قرار است کمبودها همیشه باقی بمانند و مشکلات ریشه‌دارتر شود؟

کمبود مشاوران تحصیلی و تربیتی در مدارس، درست به‌اندازه کمبود معلم در کشورمان قدمت دارد اما در حالی که سهم بسیاری از مدارس از مشاوران و سهم بسیاری از دانش‌آموزان از خدمات مشاوره صفر است، مسئولان همچنان طرح مشکل می‌کنند؛ گویی آن‌ها مطالبه‌گرند و مردم، مسئول وضع موجود هستند.

تعداد مشاوری که حتی به نیمی از دانش آموزان نمی‌رسند

در نظام آموزش و پرورش ایران از هرسو که برویم به کمبود نیرو برخورد می‌کنیم؛ علتش نیز نگاه هزینه‌بر بودن آن است که همیشه از دولتی به دولت دیگر ارث رسیده است اما این نظام در عین حال که خودش به‌واسطه کمبودهای باطنی زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات است، بار مشکلاتی را که از خانواده و اجتماع به آن تحمیل می‌شود نیز به دوش می‌کشد که این وضعیت در موضوع آسیب‌های اجتماعی و پیوند آن با جمعیت دانش‌آموزی به‌خوبی قابل مشاهده است.

اقدام حداقلی دولت برای رسیدگی به آسیب های اجتماعی دانش آموزان

سال ۹۷ طرح نماد که نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان است، حدود سه میلیون دانش‌آموز را در آزمون غربالگری سلامت روان و اجتماعی در چهار زمینه وضعیت روحی و روانی، آسیب‌های روان‌شناختی، حیطه مثبت روان‌شناختی، مسائل مدرسه و خانواده و کیفیت زندگی بررسی کرد که نتایج آن همان شد که معاون سابق پرورشی و فرهنگی وزارتخانه این‌طور خلاصه‌اش کرد: یک درصد دانش‌آموزان به‌شدت در معرض آسیب‌های روانی و اجتماعی هستند و نیاز به درمان دارند. ۳۰ درصد هم به‌شدت به توانمندسازی نیاز دارند، زیرا در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند.

با اینکه سال به بعد هر زمان که این غربالگری انجام می‌شود فقط بخش کوچکی از جمعیت دانش‌آموزی را مورد مطالعه قرار می‌دهد به طوری که هیچ زمانی نبوده که هر ۱۵ یا ۱۶ میلیون دانش‌آموز کشور تحت رصد قرار بگیرند. علت را سال ۹۸ معاون پرورشی وقت وزارتخانه این‌طور شرح داد که آزمون سلامت روان برای همه دانش‌آموزان ۲۰ میلیارد تومان هزینه دارد در حالی که بودجه آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش فقط یک میلیارد تومان است.

حدیث مفصل را می‌توان از این مجمل خواند و توضیح داد که چرا با وجود مشخص بودن انواع آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان از رفع معضل کمبود مشاور در مدارس نیز خبری نیست. اکنون طبق آمارهای رسمی، کار و بار مشاوره تحصیلی و تربیتی در مدارس با فعالیت ۱۲هزار مشاور می‌گذرد که همه آنها نیز در مدارس حضور ندارند بلکه در هسته‌های مشاوره‌ای فعالیت می‌کنند که در بیرون از مدارس و در مراکز استان‌ها مستقر شده‌اند؛ گویی دانش‌آموزان شهرهای کوچک، روستاها و مناطق عشایری نیازی به خدمات مشاوره ندارند.

این خدمات رایگان هم نیست و از خانواده‌ها مبالغی دریافت می‌شود که در نوع خود ترمزی برای مراجعه به مشاوران است. حالا همین مشاوران نیز به تعداد کافی در دسترس نیستند و رقم مقبول ۴۰هزار مشاور برای مدارس سراسر کشور هیچ‌گاه محقق نشده است به طوری که معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در تازه‌ترین اعلام خود همچنان از کمبود ۳۰هزار مشاور خبر داده است.

چرا مشاوره مهم است؟

ارائه آموزش درمورد مسائل روان‌شناختی و اجتماعی، راهنمایی شغلی، مشاوره تحصیلی و مداخله زودهنگام در بحران‌ها از مهم‌ترین فواید وجود مشاور در مدارس است. درست است که اکنون مشاوره در حوزه‌های مختلف در مراکز آزاد و دولتی قابل‌دسترس است اما برای یک دانش‌آموز کم سن و سال هیچ خدمتی از مشاوره‌ای که در محیط مدرسه، توسط فردی امین، قابل اعتماد و البته همیشه در دسترس ارائه می‌شود، مفیدتر نیست.

روان‌شناسان معتقدند که بهداشت روان همان سلامت فکر و قدرت سازگاری فرد با محیط و اطرافیان برای جلوگیری از بروز آسیب‌ های اجتماعی دانش آموزان است. بنابراین تامین سلامت و بهداشت روان دانش‌آموزان موضوع مهمی است که باید به آن توجه شود، زیرا هر چه میزان بهداشت روانی دانش‌آموزان بیشتر باشد، فرصت شکوفایی و بهره‌مندی از زندگی و ارتباطات سالم اجتماعی نیز برای او بیشتر فراهم می‌شود.

پس وظیفه مدرسه فقط مهیا کردن بستر تحصیل نیست بلکه باید با به خدمت گرفتن مشاوران کارآمد برای بالا بردن نیروی عقلی دانش‌آموزان، آشنا کردن آنها با مسائل اجتماعی و اخلاقی، اصلاح رفتارهای ناسازگارانه و تامین بلوغ عاطفی و سلامت روانی دانش‌آموزان نیز تلاش کند.

پایان مطلب