معرفی کامل انواع بورس کالا و راهنمای سرمایه گذاری در آن + مزایا و معایب
بورس کالا نقش مهمی در سیاست‌گذاری اقتصادی و مدیریت بازار ایفا می‌کند و به افزایش شفافیت و حمایت از تولید داخلی کمک می‌نماید. همچنین، امکان خرید خودرو و محصولات متنوع دیگری در این بازار فراهم است.
به گزارش پارت نیوز؛ بورس کالا، بازاری است که در آن کالاهای مختلف از جمله محصولات پتروشیمی، فلزات و فرآورده‌های نفتی بر اساس عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری و معامله می‌شوند. این بازار به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان عمده امکان می‌دهد تا در یک فضای رقابتی و شفاف به معامله بپردازند و قیمت واقعی کالاها کشف شود.
فهرست
در این مقاله قصد داریم شما را با انواع بورس کالا، نحوه سرمایه‌گذاری در آن، مزایا و معایب و همچنین تعریف کلی بورس کالا آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.
انواع بورس کالا
بورس کالای ایران از سه بازار اصلی به نام‌های «بازار فیزیکی»، «بازار فرعی» و «بازار مالی» و یک بازار مشتقه تشکیل شده است که هرکدام دارای زیرمجموعه‌های خاص خود هستند. به عنوان مثال، در بازار فیزیکی فلزات معامله می‌شوند و در بازار مشتقه، گواهی سکه بهار آزادی.
هر یک از این بازارها که برای معاملات خاصی طراحی شده‌اند و نقش مهمی در بازار کالای ایران ایفا می‌کنند، را در این بخش معرفی کرده ایم:
بازار فیزیکی بورس کالا
بازار فیزیکی بورس کالا بازاری است که در آن محصولات واقعی مانند محصولات کشاورزی، پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و محصولات صنعتی و معدنی معامله می‌شوند. برخلاف بازارهای سنتی، معاملات در این بازار بر اساس قراردادهای استاندارد و قانونمند انجام می‌شود. عرضه‌کنندگان عمدتاً تولیدکنندگان مواد خام و خریداران نیز مصرف‌کنندگان این مواد هستند. در این بازار، کالاها به بالاترین پیشنهاد قیمت فروخته می‌شوند و معاملات در قالب قراردادهای نقد، نسیه و سلف انجام می‌شود.
بازار فرعی بورس کالا
بازار فرعی بورس کالا، بازاری است برای کالاهایی که به دلیل شرایط خاص، امکان ورود به بازار فیزیکی را ندارند. این کالاها ممکن است عرضه مداوم نداشته باشند یا نیاز به بررسی حضوری برای تأیید کیفیت داشته باشند. مانند آهن‌آلات قراضه یا اموال غیرمنقول. محصولات پتروشیمی، کشاورزی، معدنی و صنعتی در این بازار قابل معامله هستند. بازار فرعی سازوکاری مشابه بازار فیزیکی دارد اما با قوانین پذیرش آسان‌تر، به طیف گسترده‌تری از کالاها امکان حضور می‌دهد.
بازار مالی بورس کالا
بازار مالی بورس کالا با هدف تأمین مالی بخش‌های مختلف تولید شکل گرفته است و از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود: گواهی سپرده کالایی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی و قرارداد سلف موازی استاندارد.
- گواهی سپرده کالایی، سندی است که بر اساس کالاهای سپرده‌شده در انبار صادر می‌شود و به خریداران امکان معامله کالا بدون نیاز به تحویل فیزیکی آن را می‌دهد.
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا بدون خرید و نگهداری فیزیکی کالا، در کالایی مانند طلا یا زعفران سرمایه‌گذاری کنند.
- قرارداد سلف موازی استاندارد، به تولیدکنندگان امکان دریافت مبلغ کالا پیش از تحویل آن را می‌دهد و شامل بازار ثانویه برای معاملات است.
این بازار به جذب سرمایه‌های سرگردان و تأمین مالی صنایع کمک می‌کند.
بازار مشتفه
بازار مشتقه بورس کالا با هدف مدیریت ریسک قیمت و بهره‌مندی از اهرم مالی تأسیس شده است. در این بازار، قراردادهایی بر اساس یک دارایی پایه مانند محصولات کشاورزی، فلزات و فرآورده‌های نفتی تنظیم می‌شود. دو نوع قرارداد اصلی در این بازار وجود دارد: قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله. این ابزارها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا در مقابل نوسانات قیمت، ریسک خود را مدیریت کنند و به طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران خرد امکان حضور در معاملات جدید را می‌دهد.
نحوه سرمایه گذاری در بورس کالا
برای ثبت‌نام و معامله در بورس کالا، مراحل زیر را دنبال کنید:
- ثبت‌نام در سامانه سجام: ابتدا باید در سامانه سجام (سامانه جامع اطلاعات مشتریان) ثبت‌نام کنید. این سامانه برای جمع‌آوری سوابق معاملاتی سهامداران و تسهیل دسترسی به دارایی‌ها طراحی شده است.
- ثبت‌نام در کارگزاری: پس از ثبت‌نام در سجام، باید در یک کارگزاری بورس کالا ثبت‌نام کنید تا امکان دریافت کد بورسی و انجام معاملات آنلاین فراهم شود.
- انجام معامله در بورس کالا: پس از ثبت‌نام و دریافت کد، مراحل معامله شامل پر کردن فرم سفارش، واریز سپرده به حساب کارگزار، شرکت در حراج و تسویه مالی معاملات می‌شود. مشتری باید ظرف سه روز کاری پس از معامله، وجه مورد نظر را تسویه کند.
نکات مهم:
- برخی کالاها نیاز به تاییدیه یا ثبت‌نام در سامانه‌های خاص مانند بهین‌یاب وزارت صمت دارند.
- محدودیت حجم کالا و الزام به اخذ مجوز برای برخی کالاها وجود دارد.
- برای مشتریان حقوقی، مدارکی چون اساسنامه، آخرین روزنامه رسمی، شناسنامه و کارت ملی مدیران شرکت نیاز است.
- هر کالا قبل از عرضه در بورس، باید از نظر اصالت و شرایط مورد بررسی قرار گیرد تا اعتماد خریداران و فروشندگان جلب شود.
مزایا و معایب بورس کالا
بورس کالا به عنوان یکی از بازارهای مالی مدرن در کشور، نسبت به بازارهای سنتی مزایای زیادی دارد که باعث شده افراد بیشتری به سمت آن جذب شوند. در ادامه به برخی از مزایا و معایب بورس کالا اشاره می‌کنیم:
مزایای بورس کالا:
- قانونمند و شفاف: معاملات در بورس کالا تحت نظارت دقیق و بر اساس قوانین مشخص انجام می‌شوند و به همین دلیل شفافیت بالایی دارند.
- پوشش ریسک: ابزارهای مالی موجود در بورس کالا به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهد که ریسک نوسانات قیمت را مدیریت و توزیع کنند.
- کشف قیمت شفاف: قیمت کالاها در بورس کالا با توجه به عرضه و تقاضای واقعی و در حین معامله تعیین می‌شود که این فرآیند شفافیت بیشتری نسبت به بازار سنتی دارد.
- تضمین معاملات: بورس کالا از طریق تضمین ابعاد مختلف معامله، اعتماد بیشتری در معاملات ایجاد می‌کند.
- صرفه‌جویی در هزینه‌ها: بورس کالا امکان معامله مستقیم بین خریداران و فروشندگان را فراهم می‌کند که به کاهش هزینه‌های بازاریابی و فروش منجر می‌شود.
- طراحی ابزارهای مالی جدید: بورس کالا با توجه به شرایط بازار، ابزارهای مالی جدیدی را طراحی می‌کند که باعث رشد و توسعه بازارهای مختلف می‌شود.
معایب بورس کالا:
- پیچیدگی معاملات: فرآیند معاملات در بورس کالا نسبت به بازارهای سنتی پیچیده‌تر است و نیاز به دانش و تجربه بیشتری دارد.
- نیاز به رعایت استانداردها: کالاهایی که در بورس عرضه می‌شوند باید شرایط و استانداردهای خاصی داشته باشند که ممکن است مانعی برای ورود برخی محصولات به این بازار باشد.
- هزینه‌های ثبت‌نام و کارمزد: برخی هزینه‌های اضافی مانند کارمزد معاملات و هزینه‌های ثبت‌نام برای ورود به بورس کالا وجود دارد.
- محدودیت در انعطاف‌پذیری: برخلاف بازارهای سنتی، امکان مذاکره و تغییر شرایط قراردادها در بورس کالا محدود است.
قرارداد های بورس کالا
در بورس کالا، قراردادهای مختلفی برای تسهیل معاملات کالاهای فیزیکی و مدیریت ریسک طراحی شده‌اند. این قراردادها به شرح زیر هستند:
- قرارداد نقد: در این نوع قرارداد، وجه و کالای خریداری‌شده به‌صورت فوری تحویل داده می‌شود. خریدار مبلغ قرارداد را همراه با کارمزد پرداخت می‌کند و فروشنده موظف است کالا را حداکثر ظرف سه روز تحویل دهد.
- قرارداد نسیه: تحویل کالا فوری اما پرداخت وجه مدت‌دار است. این قرارداد به‌عنوان ابزاری برای تأمین مالی خریدار استفاده می‌شود؛ خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و پرداخت وجه در سررسید انجام می‌شود.
- قرارداد سلف: در این قرارداد، پرداخت وجه فوری است اما تحویل کالا به آینده موکول می‌شود. این نوع قرارداد برای تأمین مالی فروشنده کاربرد دارد؛ خریدار هزینه را از ابتدا پرداخت می‌کند و کالا در تاریخی مشخص تحویل داده می‌شود.
- قرارداد آتی: هر دو زمان تحویل وجه و کالا مدت‌دار است. در این قرارداد، فروشنده و خریدار تعهد می‌کنند در آینده کالا و مبلغ مشخصی را مبادله کنند. برای تضمین این تعهدات، وجه تضمینی نزد اتاق پایاپای نگهداری می‌شود.
- قرارداد اختیار خرید: خریدار با پرداخت مبلغی اختیار خرید مقدار مشخصی از کالا یا اوراق بهادار را به قیمتی معین و در تاریخی خاص به دست می‌آورد. فروشنده نیز موظف به فروش در صورت درخواست خریدار است.
- قرارداد اختیار فروش: در این قرارداد، خریدار با پرداخت مبلغی حق فروش مقدار مشخصی از کالا یا اوراق بهادار را به قیمتی معین در تاریخ مشخص به دست می‌آورد. فروشنده باید در صورت درخواست کالا یا اوراق را از خریدار خریداری کند.
- قرارداد سلف موازی استاندارد: مشابه قرارداد سلف است اما خریدار می‌تواند کالای خریداری‌شده را در بازار ثانویه به‌فروش برساند. این قرارداد برای تأمین مالی تولیدکنندگان طراحی شده و تحویل کالا در آینده انجام می‌شود.
تعریف بورس کالا
بورس کالا در سال ۱۳۸۲ با تاسیس بورس فلزات آغاز به کار کرد و سپس بورس کشاورزی به آن اضافه شد. در سال ۱۳۸۶، این بازارها ادغام شده و بورس کالای تهران به طور رسمی شکل گرفت. بورس کالا بازاری سازمان‌یافته است که در آن کالاهای فیزیکی و مواد اولیه مانند فلزات، محصولات کشاورزی، فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی و دیگر مواد اولیه خرید و فروش می‌شوند.
در این بازار، معاملات بر اساس قراردادهای استاندارد و در یک بستر شفاف و قانونی انجام می‌گیرند. هدف اصلی بورس کالا، کشف قیمت منصفانه کالاها از طریق رقابت و عرضه و تقاضا است. بازار بورس کالا همچنین با ارائه ابزارهای مالی متنوع مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله، به کاهش ریسک نوسانات قیمت برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند.
حرف آخر:
با توجه به تنوع کالاهای قابل معامله و مزایای آن، بورس کالا می‌تواند به عنوان ابزاری کارآمد برای مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
در صورتی که شما نیز تجربه‌ای در این حوزه دارید یا پیشنهادات و نظراتی در رابطه با خرید و فروش کالا در بورس کالا دارید، خوشحال می‌شویم که نظرات ارزشمندتان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
انتهای مطلب/ ن.پ
