مروری بر تاریخچه سایپا؛ از فرانسه تا ایران

تاریخچه ساپیا یا نام قدیم آن سایپاک با خرید زمینی موسوم به میدان تیر چیتگر و با سرمایه گذاری Alfred Ayse تحت یک شرکت خودرو سازی ایرانی آغاز شد که بعد از انقلاب دولت ایران امتیاز این شرکت را از آن خود کرد.

08-05-1402آخرین به روز رسانی: 07-05-1402

خواندن این مطلب 12 دقیقه زمان میبرد

به گزارش پارت نیوز؛ در این مطلب به معرفی تاریخچه سایپا خواهیم پرداخت. ساخت کارخانه سایپا ابتدا ایده‌ای بود که توسط Christian Audes در سال 1339 به میان آمد. آقای Christian Audes که در آن زمان داماد ارتشبد آریانا بود، منطقه نظامی میدان تیر چیتگر را به ارزش هر مترمربع 3 ریال خریداری کرد. همچنین سرمایه‌گذاری اولیه خرید زمین به ارزش 160 میلیون ریال، با آقای Antoin Ayse بود. این زمین از ابتدا به قصد احداث یک شرکت خودرو سازی و ساخت لوازم یدک خریداری شد.

فهرست

تاریخچه ساپیا و ایده احداث این کارخانه

آقای Audes و خانواده Ayse از زمان کودکی او و همچنین Alfred Ayse پسر آنتوان با یکدیگر آشنا بودند. Antoin Ayse به آقای Audes پیشنهاد خرید این زمین را داد که مورد استقبال آن‌ها قرار گرفت. امتیاز تاسیس کارخانه، در 15 اسفند ماه 1344 با شماره ثبت 11331 در وزارت اقتصاد و به قصد ساخت خودروی سواری و بیابانی با نام شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران و با ظرفیت تولید 4500 دستگاه در سال، برای ساخت مجوز گرفت. این کارخانه در اواخر سال 1347 به مرحله بهره‌برداری رسید.

ریشه کلمه ساپیا

پیش از آن که به بررسی تاریخچه سایپا بپردازیم به ریشه نام آن خواهیم پرداخت. کلمه سایپا ابتدا در 26 خرداد 1347 به نام “سایپاک” و مخفف کلمات فرانسوی “Societe Annonyme Iranienne de Production Automobile Citroen” یا “شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران” ثبت شد. البته نام سایپاک اغلب به صورت سیپاک نوشته و تلفظ می‌شد.

زمینی با مساحت 240 هزار متر مربع و زیربنای 20 هزار متر مربع که امروزه شرکت سایپا در آن قرار دارد در گذشته، منطقه‌ای نظامی با نام میدان تیر چیتگر بود و سربازانی را که در دوران خدمت اجباری سربازی بودند به آنجا منتقل می‌شدند و در کمپ‌های نظامی، آموزش‌های لازم را می‌دیدند.

عاملین و بنیانگذاران سایپا

شرکت سایپا تحت عنوان شرکتی ایرانی احداث و به بهره برداری رسید. این شرکت برای تولید اتومبیل‌های سیتروئن و تامین قطعات یدکی آن‌ها برنامه ریزی شده بود.

آلفرد آیسه که مدیر عامل سایپا دو برادر خود را به عنوان مدیر تولید و مدیر بازرگانی شرکت برگزید و سفارش قطعات لازم برای تولید از طریق آن‌ها به شرکت مادر ارسال و هماهنگی‌های لازم جهت ارسال به ایران انجام می‌شد.

در تاریخچه سایپا و طبق سند ثبتی مورخ 15 اسفند 1345 مربوط به اداره ثبت شرکت‌ها، بنیانگذاران شرکت تشکیل شده از:

شرکت سهامی آندره سیتروئن با وکالت آقای Andre Pere.

خود آقای Andre Pere با سمت عضو هیئت مدیره.

آقای Alfred Loka با وکالت آقای Andre Pere با سمت عضو هیئت مدیره.

فریدون میکده ساکن تهران عضو هیئت مدیره.

آقای Antoin Ayse مقیم تهران.

آقای Alfred Ayse مقیم تهران به عنوان رئیس هیئت مدیره.

آقای Sher Ayse مقیم تهران.

خانم Iranic Ayse مقیم تهران.

سهام خانوادگی سایپا

در تاریخچه سایپا ثبت شده که کل سهام شرکت، 16 هزار سهم ده هزار ریالی بود که بین این افراد و شرکت‌ها تقسیم شده بود. در این بین بیشترین سهم متعلق به خانواده آیسه و شرکت سیتروئن بود. گام بعدی، ساخت سالن‌ها برای خط تولید بود که آماده سازی آن‌ها به تنهایی چند ماه زمان بردند. با اتمام کارهای ساختمانی و دریافت قطعات منفصله، تولید از 1347 آغاز شد و اولین گروه کارگران در بخشهای مختلف از جمله مونتاژ، مکانیک، انبار مشغول شدند.

خودنمایی سایپا با تولید ژیان

ساخت ژیان در ایران

مراحل مونتاژ و حتی رنگ آمیزی اتاق خودرو، روی گاری‌های مخصوصی که به نام گاری جناقی که به‌صورت دستی جابجا می‌شدند انجام می‌شد. اولین مدل تولید شده AK 350 نام داشت و یک وانت مسقف بر اساس سری 2CV بود و از نیمه دوم 1347 از خط تولید سیپاک خارج شد. طول سالن مونتاژ کمتر از 50 متر بود و در آغاز کار، روزانه تنها یک دستگاه سیتروئن از این خط خارج می‌شد.

در این حین تولید مدل سیتروئن دایان با نام ایرانی ژیان که در خط تولید سالن منتاژ این کارخانه آغاز شد. سالن مونتاژ، فاقد سیستم گرمایش و تهویه بود و در زمستان 1347 کارگران و مهندسین آنجا خود را با بخاری علاء الدین نفتی گرم می‌کردند. در آخر اسفند آن سال 263 امین اتومبیل AK و 61 امین ژیان تولید شدند. اکنون نیز اگر به دنبال خرید خودرویی کلاسیک باشید این دو خودروی بخصوص اگر سال تولید آن‌ها 1347 موارد بهتری هستند.

پس از افزایش خط تولید این دو خودرو و از سال 1349 مدل ژیان پیکاپ یا وانت که خودرویی مناسب برای حمل بارهای سبک بود به بازار آمد و تا سال 1354 که در خط تولید بود جمعا 4258 دستگاه از آن ساخته شد. اما مدل دیگری که توسط مهندسان سایپاک براساس این مدل طراحی شد پیکاپ مسقف معمولی و دولوکس بود که برای حمل بارهای آسیب پذیرتر در محیط‌های شهری ساخته شده بود.

در سال‌های 1351 تا 1357 تنها 281 دستگاه از مدل معمولی و 2504 دستگاه از مدل دولوکس تولید شد. خط تولید بعدی برای Mehari بود که اما این مدل با مهاری فرانسوی کاملا متفاوت بود و به نوعی مدل بومی شده در ایران بود، سیتروئن Baby Brousse بود و در سال 1350 روانه بازار شد. اتاق خاص آن به صورت وانت کروکی بود و قسمت سرنشینان با یک کروک برزنتی در فصول سرد بسته می‌شد.

از این مدل که تا 1357 روی خط تولید بود مجموعا به تعداد 10584 دستگاه ساخته شد. اما مدل بسیار کمیاب مهاری F.G (فایبر گلاس) نیز به تعداد تنها 480 دستگاه توسط سایپاک ساخته شد. پیشرانه همه این مدل‌ها یک نمونه دو سیلندر هوا خنک به حجم 602 سی سی به قدرت 32 (سری AKA 29 ) اسب بخار بودند.

ژیان

مجموعه کارخانه‌های سایپا در حال مساحتی به وسعت 415 هزار مترمربع در بخش مرکزی دارد. همچنین در تاریخچه سایپا می‌توان به دومین کارخانه بزرگ و تولید کننده خودرو پرداخت. با این حال تعداد کمی از هم‌وطنان با تاریخچه سایپا آشنایی داشته باشند.

تاریخچه سایپا پس از انقلاب اسلامی ایران

شرکت سایپا در 16 تیرماه 1358 تحت مالکیت دولت جمهوری اسلامی ایران در آمده و از 18 آذرماه 1360 تحت سرپرستی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفت و در تاریخ 1/2/1365 بر اساس مصوبه هیات وزیران، تمامی سهام سرمایه آن به بخشی از طرف دولت جمهوری اسلامی به نام سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران منتقل گردید.

در ادامه سیاست‌های جدید سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، سال 1377 با توجه به هدف گذاری برای فعالیت‌های صنعت خودرو‌سازی کشور، استفاده بهینه از امکانات موجود در مجموعه شرکت‌های تحت پوشش سازمان، ایجاد رقابت و … وزارت صنایع زمینه‌های ادغام مجموعه‌های خودرو‌سازی را در قالب دو گروه بزرگ خودرو‌ساز ایجاد کرد و بدین ترتیب گروه خودرو‌سازی سایپا و گروه خودرو‌سازی ایران خودرو شکل گرفتند.

گروه خودرو‌سازی سایپا به منظور تولید انواع خودروها به ویژه ساخت خودروهای سنگین و تجاری در سال 1377 با خرید 80 درصد از سهام شرکت سایپا دیزل (ایران کاوه) و 2/63 درصد از سهام زامیاد و در سال 1378 با خرید 51 درصد از سهام شرکت پارس خودرو قدم‌های بزرگی در این زمینه برداشت. در دی ماه سال 1378 به پیروی از سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر کاهش تصدی دولت و شخصی سازی شرکت‌های دولتی و به بند تبصره 35 قانون بودجه کل کشور، بیش از 51% سهام این شرکت واگذار شد و بدین ترتیب سایپا نیز در ردیف شرکت‌های خصوصی قرار گرفت.

هم‌اکنون شرکت سایپا با در اختیار داشتن بیش از 90 شرکت خودرو‌ساز، قطعه ساز، تحقیقاتی، مالی و رفاهی به صورت تابعه و وابسته (مستقیم و غیر مستقیم)، به یک گروه خودرو‌سازی بزرگ با توان تولید انواع مختلف خودروهای سواری و تجاری تبدیل شده به‌طوری‌که در عرصه جهانی به عنوان بیست و یکمین شرکت خودرو‌ساز بین‌المللی مطرح شده است. در ادامه به رویدادهای مهم در تاریخچه سایپا از سال 1344 تا 1399 می‌پردازیم.

رویدادهای مهم خودروسازی سایپا

سال 1344 _افتتاح شرکت به نام «شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران

سال 1347 _بهره‌برداری و آغاز کار خط تولید انواع رده‌های ژیان (1359-1347)

سال 1352 _تولید رنو 5 در مدل‌های 2 درب و 4 درب (1372-1352)

سال 1354 _تغییر نام شرکت به شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل و تبدیل شده به شرکت سهامی عام

سال 1362_تولید وانت نیسان با حجم موتور 200سی سی ( 1362-1369)

سال 1369 _ راه اندازه خط تولید وانت نیسان دوکابین (1375-1369) تولید وانت نیسان با حجم موتور 240 سی سی(1369-1378) در شرکت‌ سایپا و اکنون در شرکت زامیاد که تا کنون این خط تولید بسته نشده است.

سال 1371 _تولید “رنو 21” (1374-1371)

سال 1372_تولید “پراید کاربراتوری” در انواع مدل‌های (13

سال 1377_دریافت اولین گواهی‌نامه 9001 ISO در صنعت خودرو‌سازی کشور از موسسه QMI کانادا کسب گواهی‌نامه بهترین شرکت تولیدی در میان شرکت‌های تحت پوشش وزارت صنایع انجام مقدمات عملیات گسترده برای ساخت داخل نمودن قطعات محصولات تولیدی

سال 1378 _موفقیت در تعمیق ساخت داخلی محصولات تا سطح 81% ارزش CKD پراید و 79% نیسان برنامه‌ریزی برای کسب گواهی‌نامه QS900 در شرکت سایپا و شرکت‌های گروه دریافت لوح سبز و اخذ تائیدیه انطباق مشخصات گازهای خروجی آلاینده با استاندارد ECE انعقاد قرارداد انتقال تکنولوژی و تولید سواری ” زانتیا ” بر مبنای تراز ارزی تبدیل شدن به یک گروه خودروساز بزرگ با امکان تولید انواع کامل خودرو (Full Range) تولید “پراید استیشن (1380-1378) تولید پراید Face Lift و پراید انژکتوری در انواع مدل‌های مختلف که تا کنون این خط تولید بسته نشده است.

سال 1379_دریافت لوح تقدیر از وزارت صنایع به عنوان نمونه صنعتی کشور تأمین کلیه قطعات نیسان توسط سازندگان داخلی و توقف خرید CKDنیسان اتمام پروژه احداث خط تولید خودرو کاروان و تولید نمونه‌ای این محصول.

سال 1380_تولید “زانتیا در مدل‌های لوکس و سوپر لوکس” و کاروان دریافت اولین گواه نامه کیفیتQS9000 در صنعت خودروسازی کشور از موسسه QMI دریافت اولین گواهی‌نامه کیفیت OHSAS18001 و ISO14001 (مدیریت ایمنی، بهداشت و زیست محیطی) از موسسه DNVهلند.

سال 1381_ سال 81 در تاریخچه سایپا با افزایش 64 درصد در میزان تولید پراید بی سابقه بوده است. همچنین تولید آزمایشی خودرو جدید پراید 141 و معرفی آن به بازار انجام مقدمات گسترده جهت دریافت گواهی‌نامه 2000: 9000 ISOو دریافت آن از موسسهDNV بین المللی در سال 1382.

سال 1382_بهره‌برداری از پروژه هزار دستگاه و رسیدن به تولید روزانه 1000 دستگاه پراید دستیابی به رشد 53 درصدی در تولیدات نسبت به سال قبل توقف تولید پراید کاربراتوری و نصب سیستم بر خودرو پراید به منظور اخذ استاندارد EURO I تولید موتورهای جدید پراید از نوع ” انژکتوری ساژم” در شرکت مگا‌موتور به منظور اخذ استاندارد EURO II موفقیت در تمدید گواهی‌نامه‌های IS9001، ISO14001، OHSAS18001.

دریافت گواهی‌نامه 2000-ISO9000 از موسسه بین المللی DNVهلند در اوایل سال 82 دریافت “گواهی‌نامه تعهد به تعالی ” به عنوان ده شرکت برتر در جایزه ملی بهره‌وری تقدیرنامه مالیات دهنده برتر کشور تولید پراید 141 دولوکس (ادامه دارد)

سال 1383 _عنوان ” صادرکننده نمونه خودروسازی و قطعه‌سازی ” لوح تقدیر کارفرمای نمونه در مقام حفظ حقوق کارکنان لوح تقدیر و تندیس تلاشگر ملی لوح ” تقدیرنامه صنعت سبز” و تولید خودروهای پاک عنوان شرکت صنعتی برتر بورس به جهت میزان ارزش سهام لوح تقدیرنامه برای تعالی (EFQM) تمدید گواهی‌نامه‌های 9001 ISO14000، OHSAS18000، ISO کسب امتیاز 9، 3 از 5 در ارزیابی سیستم مدیریت شرکت نیسان (NPMS) لوح تقدیر به کارگیری اصول و مفاهیم بهبود مستمر (کایزن) شرکت زامیاد نخستین تولید کننده مینی‌بوس و وانت دوگانه سوز در کشور تولید انبوه پراید انژکتوری ساژم (جایگزین پراید کاربراتوری) و اخذ استاندارد EURO II.

سال 1384_افتتاح اولین خط تولید کارخانه‌ای خودرو دوگانه سوز در کشور دریافت جایزه ملی کیفیت (EFQM) از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران کسب عنوان شرکت برتر کشور در زمینه توسعه منابع انسانی را‌ه‌اندازی خط تولید خودروی کم مصرف و کم آلاینده ریو کسب امتیاز 5، 4 از 5 در ارزیابی سیستم مدیریت شرکت نیسان (NPMS) لوح تقدیرنامه برای تعالی (EFQM) از موسسه بهره‌وری افتتاح خطوط تولید خودرو ریو کسب رتبه اول کیفیت در بازار داخلی و تکرار این رتبه در سال‌های 1385 و 1386.

افتتاح اولین خط تولید کارخانه‌ای خودرو دوگانه‌سوز در کشور کسب مقام اول در زمینه بهترین عملکرد ” سبز” از دومین نمایشگاه محیط ‌زیست بهره‌برداری از خطوط جدید تولید (طرح و توسعه) پروژه‌های رینگ خرمشهر، مالیبل و سایپا‌ شیشه.

سال 1385_ یکی از برجسته ترین اتفاقاتی که در تاریخچه سایپا رخ داده است افتتاح خط تولید انواع پراید در ونزوئلا افزایش فروش سایپا نسبت به سال گذشته به میزان 7/36 % کسب عنوان سودآورترین شرکت بورسی تاریخ بورس ایران و در تاریخچه سایپا بوده است.

سال 1386_تولید و عرضه محصول تندر 90 در 3 تیپ تولید و عرضه محصول جدید سایپا 132 تولید و عرضه اتوبوس شهریIRIS افزایش 20 درصدی متوسط کیفیت محصولات افتتاح کارخانه تولید انواع پراید در کشور سوریه تحت نام سیویکو ورود اولین تولیدات پراید 141 در آمریکای لاتین و کشور ونزوئلا افزایش سود خالص نسبت به سال گذشته به میزان 7/4%.

سال 1387_رونمایی از خودروی کاملا ایرانی تیبا افتتاح خط تولید خودروی زانتیا 2 افتتاح خط تولید نسل جدید کامیون میدلام رونمایی از وانت ال ایکس زامیاد تولید انبوه تراکتور دو دیفرانسیل رونمایی از دو نوع تراکتور جدید نصب برچسب مصرف سوخت بر روی تمام خودروهای سواری آغاز طرح نصب ترمز ABS و کمربند ایمنی قابل تنظیم در سایپا رونمایی 4 نوع خودروی مناسب معلولین کشور.

رونمایی از موتور ایانی ساخت سایپا رونمایی از محصولات جدید در سایپا دیزل افتتاح خط تولید ریو با گیربکس اتوماتیک راه اندازی خط تولید مینی‌بوس آذر و وانت شوکا دوکابین رونمایی از خودروی تندر 90 فیس لیفت ساخت سایت تولید خودروی سواری و تجاری سبک در کاشان بهره برداری از کارخانه شیشه نشکن سایپا در قزوین افتتاح بزرگترین نمایندگی فروش و خدمات پس از فروش سایپا در شمال آفریقا افتتاح همزمان 30 نمایندگی مجاز سایپا در کشور.

افتتاح خط تولید مگان افتتاح خط تولید انبوه موتور تندر 90 افتتاح پروژه موتور پایه دوگانه سوز انژکتوری سایپا افتتاح کارخانه فنرسازی زر گلپایگان افتتاح ورزشگاه شهدای پارس خودرو تجهیز مراکز فنی و حرفه ای کشور خرید شرکت تراکتورسازی ایران افتتاح بانک در شرکت سایپا راه اندازی فروش اینترنتی سایپا راه اندازی فروش اینترنتی سایپا دیزل راه اندازی فروش اینترنتی زامیاد راه اندازی پورتال گروه سایپا راه اندازی خدمات کارت سایپا جهت دوره‌های گارانتی و خدمات پس از فروش.

سال 1389_کسب عنوان صادر کننده نمونه خودروی کشور برای چهارمین بار کسب رتبه برتر خدمات پس از فروش خودروهای تجاری برای دهمین دوره متوالی کسب مقام نخست رضایتمندی مشتری در حوزه خدمات فروش برای پنجمین سال متوالی راه اندازی کارخانه سایپا کاشان با ظرفیت تولید سالانه 150000 خودرو آغاز تحویل خودروی تیبا با ارایه کارت نارنجی 6 ستاره عبور از مرز تولید 4 میلیون دستگاه خودروی سواری رونمایی از اولین کامیون شکل یافته داخلی شرکت سایپا دیزل شروع عملیات ساخت کارخانه سایپا شمال با ظرفیت تولید 150000 دستگاه خودرو تولید خودروهای خانواده.

X100 سایپا بر اساس این پلت فرم در راستای ارتقای ایمنی محصولات تولیدی خرید سهام شرکت توسعه صنایع خودرو به منظور انتظام مربوطه و اجرای سیاست‌های توسعه پلت فرم مشترک L90 عملیاتی شدن احداث کارخانه سایپا خمین با ظرفیت تولید 50000 دستگاه خودرو آغاز احداث کارخانه سایپا کرمان با ظرفیت تولید 35000 دستگاه خودرو خرید سهام بزرگ‌ترین شرکت تولید ورق گالوانیزه خودرو خاورمیانه در استان چهار محال و بختیاری

سال 1390_جشن صادرات 111/111 دستگاه خودرو با برند سایپا معرفی محصولات خانواده ایکس 100 مجهز به کیسه هوا انتخاب سایپا به عنوان صادر کننده نمونه کشور برای پنجمین بار متوالی راه اندازی مرکز فروش و خدمات پس از فروش سایپا در کربلای معلی افتتاح خط تولید گروه خودروسازی سایپا در کشور سودان عبور از رکورد تولید در سایپا کاشان ( تولید 645 دستگاه در روز ) کسب جایزه خلاقیت و نوآوری توسط مدیریت ارتباطات سایپا آغاز تولید خودرو سایپا 141 در کشور سوریه.

خودروهای سایپا

رونمایی از بسته بندی جدید قطعات گروه سایپا انتخاب سایپا به عنوان برند محبوب کشور انتخاب شرکت پارس خودرو به‌عنوان تولید کننده برتر داخلی از لحاظ کیفیت محصولات برای پنجمین بار متوالی کسب گواهینامه استاندارد پاسخگویی اجتماعی SA8000 توسط سایپا به‌عنوان اولین شرکت ایرانی رکورد تولید تیبا در سایپا کاشان کسب رتبه برتر در جشنواره ملی بهره‌وری توسط شرکت سازه گستر سایپا.

سال 1391_اجرای پروژه ایکس 100 داخلی سازی قطعات دنده‌ای گیربکس تیبا در مگاموتور ورود سایپا کاشان به فرا بورس کسب مقام اول خدمات فروش توسط سایپا کسب عنوان باکیفیت‌ترین تولید کننده خودروهای تجاری در سال 90 توسط سایپا دیزل کسب مقام نخست در حوزه فروش رشد 73 درصدی ارزش صادرات سایپا در نیمه اول سال 91 دریافت لوح تقدیر در جشنواره ملی بهره‌وری توسط امداد خودرو دریافت لوح و تندیس هفتمین همایش روابط عمومی الکترونیک توسط ارتباطات سایپا تولید آزمایشی موتور MB مطابق با استاندارد یورو 4 معرفی سه محصول جدید تیبا 2 ، سایپا 151 و ایکس 100 اتوماتیک.

سال 1392_راه اندازی خط توليد وانت ريچ از گروه محصولات دانگ فونگ چين