مشتقات نفتی؛ از تعریف تا بررسی انواع و کاربردهای آن
فرآورده‌ها و مشتقات نفتی نقش حیاتی در زندگی روزمره ما ایفا می‌کنند و از سوخت‌های حمل و نقل تا مواد اولیه صنایع مختلف را شامل می‌شوند. با خواندن این مقاله، با مشتقات نفتی و انواع آن و کاربردهای گسترده آن در صنایع مختلف آشنا می شوید.پس با ما همراه شوید!
به گزارش پارت نیوز؛ نفت، ماده‌ای ارزشمند که حدود 4500 سال پیش در عراق کشف شد، منبع اصلی تولید مشتقات نفتی مانند بنزین، گازوئیل، سوخت جت و قیر است. این سوخت فسیلی حاصل بقایای جانوران و گیاهان باستانی است که پس از استخراج به پالایشگاه منتقل می‌شود و این ماده سیاه رنگ در آنجا به فرآورده‌های قابل استفاده تبدیل می‌گردد.
فهرست
مشتقات نفتی چیست؟
مشتقات نفتی موادی هستند که از پالایش و فرآوری نفت خام به دست می‌آیند. نفت خام از طریق فرآیندهایی مانند تقطیر و شکست حرارتی، به محصولات مختلفی تبدیل می‌شود که هر یک دارای کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف هستند.
این محصولات یا مشتقات شامل بنزین، گازوئیل، سوخت جت، نفت سفید، قیر، آسفالت، مواد اولیه پتروشیمی و بسیاری دیگر می‌باشند که هرکدام در صنایع مختلف کاربردهای گسترده‌ای دارند. به عنوان مثال، بنزین و گازوئیل به‌عنوان سوخت اصلی وسایل نقلیه استفاده می‌شوند، سوخت جت برای هواپیماها و قیر و آسفالت در ساخت جاده‌ها و زیرساخت‌های شهری به کار می‌روند.
علاوه بر این نفت خام پایه تولید مواد پتروشیمیایی مانند پلاستیک‌ها، کودهای شیمیایی و مواد دارویی است. پالایشگاه‌ها با هدف تولید محصولات با ارزش بالا مانند بنزین و سوخت جت، از هر بشکه نفت خام حداکثر بهره‌برداری را انجام می‌دهند، در حالی که سایر فرآورده‌ها به عنوان محصولات جانبی تولید می‌شوند.
مشتقات نفتی به‌عنوان منبع اصلی انرژی و مواد اولیه برای صنایع مختلف، نقشی حیاتی در تأمین نیازهای روزمره و توسعه اقتصادی جوامع ایفا می‌کنند. این مشتقات نه تنها از نفت خام، بلکه از سایر منابع هیدروکربنی مانند گاز طبیعی، زغال سنگ و حتی زیست‌توده نیز قابل تولید هستند. به همین دلیل، نفت و مشتقات آن از اهمیت زیادی برخوردار بوده و همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع انرژی در جهان شناخته می‌شوند.
انواع مشتقات نفتی
مشتقات نفتی، محصولات متنوعی هستند که از پالایش و فرآوری نفت خام به دست می‌آیند و در صنایع مختلف کاربرد دارند. در این بخش، به معرفی انواع مشتقات نفتی و توضیحات مربوط به هر یک خواهیم پرداخت.
بنزین
یکی از پرمصرف‌ترین و سبک ترین فرآورده‌های نفتی که به‌عنوان سوخت برای موتورهای احتراق داخلی استفاده می‌شود. تقریباً نیمی از هر بشکه نفت خام برای تولید بنزین مصرف می‌شود.
گازوئیل (دیزل)
محصولی با نقطه جوش بالا و وزن بیشتر نسبت به بنزین است که از تقطیر نفت خام در دماهای بالاتر تولید می‌شود. این سوخت در موتورهای دیزلی، ماشین‌آلات صنعتی و تاسیسات تولید برق به کار می‌رود.
نفت سفید (کروزن)
فرآورده‌ای سبک‌تر که در پالایشگاه به دست می‌آید و عمدتاً به عنوان سوخت برای جت‌ها و برخی سیستم‌های گرمایشی استفاده می‌شود. هیدروکربنی قابل احتراق است که در صنعت هوانوردی و همچنین در کاربردهای گرمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قیر
محصولی سنگین و چسبناک است که از تقطیر نفت خام به دست می‌آید. این مخلوط سیاه و چسبناک از هیدروکربن‌های چندحلقه‌ای تشکیل شده و به‌طور عمده در جاده‌سازی، ساخت و نگهداری جاده‌ها و عایق‌بندی مصالح ساختمانی استفاده می‌شود.
نفت کوره (مازوت)
یکی از سنگین‌ترین محصولات نفتی است که از تقطیر نفت خام در دماهای بالا به دست می‌آید. این باقیمانده نفتی به‌طور عمده در نیروگاه‌ها برای تولید برق و در کشتی‌های بزرگ اقیانوس‌پیما به‌عنوان سوخت استفاده می‌شود.
گاز مایع (LPG)
مخلوطی از پروپان و بوتان است که از فرآوری نفت خام و گاز طبیعی به دست می‌آید. این گاز در مصارف خانگی مانند تجهیزات پخت و پز و گرمایش خانه و همچنین در برخی کاربردهای صنعتی و به‌عنوان سوخت خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روغن‌های صنعتی
روغن‌های سنگینی که از پالایش نفت خام به دست می‌آیند و برای روانکاری ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی استفاده می‌شوند.
اتیلن و پروپیلن
مواد شیمیایی پایه‌ای که از کراکینگ نفت خام یا گاز طبیعی تولید می‌شوند و برای ساخت پلاستیک‌ها و مواد شیمیایی به کار می‌روند.
آسفالت
محصولی مشابه قیر که از باقی‌مانده‌های سنگین نفت خام تولید می‌شود و برای پوشش سطح جاده‌ها و زیرساخت‌ها استفاده می‌شود.
سوخت جت (سوخت هوایی)
سوخت جت، فرآورده‌ای مشابه نفت سفید است که به‌طور ویژه برای تأمین انرژی هواپیماهای جت تولید می‌شود. این سوخت به دلیل ویژگی‌های خاص خود در اشتعال و عملکرد، به‌طور عمده در موتورهای جت و هواپیماهای مسافری و نظامی استفاده می‌شود.
پروپان
گازی قابل اشتعال که از فرآوری گاز طبیعی و تصفیه نفت خام به دست می‌آید و با تحت فشار قرار گرفتن به مایع تبدیل می‌شود. از پروپان در جوشکاری، لوله‌سازی و خشک کردن غلات استفاده می‌شود. همچنین به عنوان سوخت در گاز ال‌پی‌جی و ماده اولیه در کراکینگ اتیلن به کار می‌رود.
بوتان
گازی قابل اشتعال که به‌طور معمول در پخت و پز و به عنوان سوخت فندک استفاده می‌شود. بوتان همچنین به عنوان ماده اولیه در تولید گاز ال‌پی‌جی و کراکینگ اتیلن به کار می‌رود.
گاز سی‌ان‌جی (گاز طبیعی فشرده)
گاز متان فشرده‌شده که به‌عنوان سوخت جایگزین برای بنزین و گازوئیل استفاده می‌شود و آلودگی کمتری دارد.
پارافین
نسخه تصفیه‌شده نفت سفید است که در صنایع مختلف از جمله نساجی، آرایشی و بهداشتی به کار می‌رود. پارافین برای تولید موم و عایق‌های الکترونیکی نیز استفاده می‌شود.
حلال‌های نفتی
مایعات هیدروکربنی که به‌عنوان حلال در صنایع مختلف و آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شوند.
روان‌کننده‌ها
روغن‌های معدنی که به‌عنوان روان‌کننده در ماشین‌آلات صنعتی و موتورهای خودرو استفاده می‌شوند.
روغن‌های پایه
برای تولید روغن‌های روان‌کننده در ماشین‌آلات صنعتی و موتورهای وسایل نقلیه استفاده می‌شود.
موم
ماده‌ای جامد که از نفت و زغال‌سنگ استخراج می‌شود و در تولید محصولات مختلف از جمله عایق‌های الکترونیکی و مدادرنگی به کار می‌رود.
گریس
روان‌کننده نیمه‌جامدی که برای جلوگیری از ورود گرد و غبار به دستگاه‌ها و کاهش اصطکاک استفاده می‌شود.
روغن سفید
روغنی بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه که در صنایع غذایی، آرایشی، بهداشتی و دارویی به کار می‌رود.
وایت اسپریت
حلالی نفتی که در رنگ‌سازی، تینر و تولید واکس و پولیش استفاده می‌شود.
گوگرد
ماده‌ای که پس از جداسازی از سایر محصولات نفتی به‌عنوان ماده اولیه در صنعت پتروشیمی و کشاورزی به کار می‌رود.
کک نفتی
محصولی سنگین و کربنی که از تقطیر نفت خام به دست می‌آید و در کوره‌های صنعتی و تولید فولاد به کار می‌رود.
کاربرد های مختلف مشتقات نفتی
نفت خام و مشتقات نفتی در بسیاری از جنبه‌های فعالیت‌های انسانی نقش کلیدی دارند و به طور مستقیم یا غیرمستقیم در صنایع مختلف به کار می‌روند. کاربردهای اصلی نفت و مشتقات آن شامل موارد زیر است.
حمل و نقل
عمده‌ترین کاربرد نفت در حمل و نقل است. از نفت برای تولید سوخت‌هایی مانند بنزین، گازوئیل، گاز مایع (LPG)، سوخت جت و سوخت دریایی استفاده می‌شود که برای خودروها، کامیون‌ها، هواپیماها و کشتی‌ها به کار می‌روند.
تولید برق
اگرچه عمده‌ترین کاربرد نفت در حمل و نقل است اما از آن برای تولید برق نیز استفاده می‌شود. نیروگاه‌های سوخت فسیلی با استفاده از نفت یا گاز طبیعی برق تولید می‌کنند و هنوز سهم قابل توجهی در ترکیب انرژی بسیاری از کشورها دارند. با این حال، نیروگاه‌های نفتی باعث آلودگی زیست‌محیطی و مصرف زیاد آب می‌شوند.
روان‌کننده‌ها
انواع روان‌کننده‌ها از نفت به دست می‌آیند و در ماشین‌آلات صنعتی و خودروها برای کاهش اصطکاک، همچنین در کاربردهای پزشکی و زیستی استفاده می‌شوند.
داروها
فرآورده‌های نفتی، از جمله روغن معدنی در تولید کرم‌ها، برخی قرص ها و داروهای موضعی کاربرد دارند و به ساخت مولکول‌های آلی ساده که پایه‌گذار داروها هستند، کمک می‌کنند.
کشاورزی
نفت خام در تولید آمونیاک برای کودهای کشاورزی و آفت‌کش‌ها به کار می‌رود. همچنین ماشین‌آلات کشاورزی برای انجام کارها از نفت استفاده می‌کنند.
صنایع شیمیایی
نفت به عنوان ماده اولیه در تولید کودهای شیمیایی، الیاف مصنوعی، پلاستیک، لاستیک و سایر محصولات شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مصارف خانگی
نفت در تولید محصولات خانگی مانند مواد شوینده، وازلین و موم به کار می‌رود. نفت سفید نیز در برخی کشورها برای پخت و پز و روشنایی استفاده می‌شود.
حرف آخر:
نفت و مشتقات نفتی بخش مهمی از زندگی مدرن هستند و در بسیاری از زمینه‌ها مانند حمل و نقل، تولید برق، صنایع شیمیایی و مصارف خانگی استفاده می‌شوند. با این حال، به دلیل محدود بودن منابع نفتی و تأثیرات زیست‌محیطی استخراج و استفاده از آن، توجه به منابع انرژی جایگزین مانند سوخت‌های زیستی، انرژی خورشیدی و بادی بیشتر شده است.
با این توضیحات، از شما دعوت می‌کنیم تا نظرات و پیشنهادات خود را درباره استفاده از نفت و مشتقات نفتی را با ما و سایر دوستان به اشتراک بگذارید. نظرات شما می‌تواند به بهبود مطالب ما کمک کند.
انتهای مطلب/ن.پ
